Tekst: Els Rademaker-Vos, gepensioneerd (leidinggevend) bibliothecaris bij de Overijsselse Bibliotheek Dienst en tot 2006 consulent voortgezet onderwijs. Vanaf 2017 geeft zij colleges over nepnieuws voor de BMO. Columnisten / bloggers schrijven op persoonlijke titel en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de redactie.
Het congres dat door Bibliotheekblad georganiseerd werd op 16 juni 2023. In Bolsward In Cultureel Historisch Centrum De Tiid in Bolsward had als thema : Bibliotheken en musea: Samenwerking loont! Er was bijna geen mooiere plaats te bedenken dan in het prachtige historische stadhuis van Bolsward. (Een uitgebreid verslag leest u in Bibliotheekblad 7 dat uitkomt op 22 september, red.)
Ja: samenwerken. Bibliotheken en culturele instellingen hebben dat altijd wel gedaan. Ik herinner mij de CKV-vouchers. Die werden vanaf de jaren ‘90 van de vorige eeuw gegeven aan leerlingen in het kader van het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming. Een vak gegeven in het zogenaamde Studiehuis. Samen met een aantal bibliotheekorganisaties heb ik toen geijverd bij het Cultureel Jongeren Paspoort die die vouchers in opdracht van het ministerie uitgaf of bibliotheken ook op de lijst van culturele instellingen konden worden geplaatst. En dat lukte! Dus in bibliotheken konden culturele programma’s worden uitgevoerd waar de vouchers voor konden worden ingeleverd. Alleen waren ze niet bedoeld om mensen lid te laten worden van de bibliotheek.
En nu na al die jaren van bezuinigingen op de culturele sector, en het drama van de Covid-periode is het tijd voor nieuw elan. En dus gaan culturele organisaties, ook gestimuleerd door de Bibliotheekwet proberen samen te werken: bibliotheken, archieven, musea en theaters. Heel mooi. En belangrijk!
Wat betreft bibliotheken: daar is het nodige positieve aan de hand. Op dit moment is er een (demissionaire) staatssecretaris die het belang van bibliotheken in ziet. Dat is wel eens anders geweest. We moeten nog afwachten hoe dat gaat als er een nieuw kabinet komt. Maar bibliotheken timmeren aan de weg wat betreft leesbevordering.
Maar is er alleen maar positief nieuws? Nee, want Nederland is behoorlijk afgezakt op de internationale lijst van landen met goed onderwijs. En wat betreft de opleiding tot bibliothecaris is het niet goed gesteld. Er zijn bijna geen HBO-bibliothecarissen meer. En ik zie een toename van managers in de bibliotheek. En dat vind ik een bron van zorg. Bijvoorbeeld als het gaat over samenwerking. Het is een prachtig plan als bijvoorbeeld bibliotheken, archieven en musea samen een programma maken rond het Hanzejaar wat we momenteel beleven. Iedere organisatie draagt een steentje bij. En ieder vanuit zijn eigen organisatie. Maar als het zo zou worden dat de organisaties gaan fuseren dan weet ik niet of ik daar zo blij mee moet zijn.
Afgezien van belangrijke onderdelen als een CAO zijn er andere vraagstukken. Bibliotheken hebben noodgedwongen de opleiding tot bibliothecaris opgeheven. We zagen het hierboven al. Dat betekent dat er meer mensen een belangrijke rol in de organisatie spelen die niet uit het vak komen. Dat is nu al te merken bij bijvoorbeeld het fenomeen winkelopstelling. Of het afschaffen van de systematische catalogus. Wat gaat er gebeuren bij een fusie? Wordt de bibliotheek dan nog meer uitgekleed? Ik ben er niet gerust op als ik kreten hoor als: blij dat de bibliotheek meer is dan een plek waar je boeken kunt lenen. Hoe je het ook wendt of keert: de bibliotheek heeft nog steeds te lijden onder het imago van een saaie plek waar boeken netjes in de kast staan. Stilte. Die is er al lang niet meer. En wat gebeurt er als er een totale fusie komt?
Mijn conclusie: samenwerking is heel belangrijk. Maar geen totale fusie tussen organisaties. Wel pleit ik nogmaals voor een echte HBO-opleiding tot bibliothecaris. Het is een vak waar kennis heel belangrijk is. En wie dat ons als geen ander kan vertellen is Mira Feticu die hier een prachtig boek over schreef: Geheugen, geschiedenis, beschaving: Een lofzang op de bibliotheek.
