(De index van de Best Presterende Bibliotheek is een initiatief van Mark Deckers. In het dagelijks leven is hij bestuurssecretaris bij Rijnbrink en voert vanuit die functie menig onderzoek uit. Met heel veel dank aan Mark voor het delen. De originele tekst is te vinden op het blog van Mark.)
Tekst: Mark Deckers
En daar is ie! Het is elk jaar weer een genot om te doen. Het kostte mij weer een paar weekenden rekenwerk en u hebt er vijf lijstjes lang op moeten wachten. We gingen van bezoekers naar leden naar uitleningen naar activiteiten en door naar samenwerking met scholen. Telkens een top-15. En nu combineren we alle uitslagen van alle lijsten tot een top-20 van Best Presterende Bibliotheken. En ZINiN Hellendoorn , Heiloo en Dalfsen mogen zich de top-3 Best Presterende Bibliotheken van Nederland noemen. Gefeliciteerd!
Maar voordat ik naar de uitslagen ga, een korte toelichting hoe ik tot deze rangschikking kom.
De Deckers-index van Best Presterende Bibliotheken 2025
Hoe werkt die index? Eigenlijk heel simpel! Voor elk kengetal maak ik een lijst met alle 131 bibliotheekstichtingen in Nederland. De nummer één krijgt 131 punten, de nummer twee 130, en zo verder. Alles optellen en voilà: de Deckers-index voor Best Presterende Bibliotheken. Scoor je precies gemiddeld? Dan kom je keurig uit op 332,5 punten (5 x 65,5).
Ik begon er in 2018 met vier factoren mee. Sinds 2020 voeg ik, mede op verzoek van bibliotheken de samenwerking met scholen toe. Ook tellen we bij activiteiten nu de deelnemers in plaats van alleen het aantal activiteiten. Zo is de index verfijnder geworden en geeft hij een goed beeld van het veelzijdige bibliotheekwerk.
Maar genoeg gekletst… Op naar de winnaars! Want op deze lijst kómen is al winnen. Alleen de bibliotheken die op alle vlakken een goede score neerzetten, zien we in deze lijst terug.
ZINiN Hellendoorn: een multifunctionele culturele organisatie waar succes beleid is
De vlag kan uit in de gemeente Hellendoorn! Want ZINiN Hellendoorn, de multifunctionele culturele organisatie van deze gemeente, prijkt op nummer één na alle optellingen.
ZINiN is een multifunctionele culturele krachtpatser. Hun goede prestaties danken ze zeker aan de optimale samenwerking die ze hebben gevonden in de combinatie van bibliotheek en (openlucht) theater, kunst- en cultuureducatie en toeristisch bureau. En dan ook nog eens horeca en verhuur. ZINiN is een organisatie waar het managementteam consequent stuurt op integratie van al die taken en dat transformeert tot een geheel. De gemeente Hellendoorn mag zich gelukkig prijzen met zo’n instelling die dat jaar na jaar tot succes weet te smeden. Dat is geen eenvoudige opgave.
Door de combinatie van functies is ZINiN een ondernemende club waar subsidie en eigen inkomsten elkaar uitdagen om samen verder te komen. ZINiN is de kurk waar veel van alles wat in de deze gemeente wordt georganiseerd op drijft. Chris Funk, de directeur-bestuurder van deze organisatie, mag dan ook wel de activiteitenburgemeester van Hellendoorn worden genoemd. En Karin Barth de burgemeester van het bibliotheekwerk.
ZINiN Hellendoorn won één keer eerder deze titel in 2020 en was vorig jaar de nummer drie in de lijst. De afgelopen vier keer stonden ze elke keer in de top-5. In de jaren dat ik ze volg zie ik hoe ze telkens snel nieuwe ontwikkelingen oppakken. Of het nu gaat om nieuwe abonnementen of Bibliotheek op school. Geen ontwikkeling slaan ze over. Het toont aan dat succes hier geen incident is: succes is hier beleid!
De prijs werd in ontvangst genomen door Karin Barth, manager Bibliotheken bij ZINiN. Dat gebeurde niet in Nijverdal maar in Rotterdam bij het Gemaal op Zuid waar alle medewerkers op studiereis waren. Laten we zeggen dat ze al bezig waren met de volgende verbeteringen zodat ze volgend jaar weer die prijs binnenhalen. De prijs werd met groot gejuich ontvangen zoals u ziet.
Nummer 2: Bibliotheek Heiloo: Door vernieuwing de route naar succes gevonden
Tja, de Bibliotheek Heiloo, die komt hier even binnen op nummer 2! Hoe hebben ze dat gedaan? Vorig jaar stonden ze op nummer 31 in de eindlijst. Ja, daar zit wel een verhaal achter. Het jaar ervoor stonden ze namelijk net buiten de top-15. Eind 2024 vond er een terugverhuizing plaats van de bibliotheek samen met het gemeentehuis. In februari 2024 vond de definitieve heropening plaats. De openingstijden werden verruimd en bezoekersaantallen en uitleningen stegen snel.
Bibliotheek en gemeente werken op de nieuw heringerichte locatie eendrachtig samen om een gastvrije en toegankelijke ontmoetingsplek te maken. En met succes. De lijntjes met de gemeente zijn daardoor kort en de gemeente ziet letterlijk de meerwaarde van de bibliotheek. De inwoners van Heiloo hebben de plek omarmd en dragen het een warm hart toe.
Daarnaast heeft de bibliotheek stevig ingezet op de Bibliotheek op school en de samenwerking met kinderopvang en vroeg- en voorschoolse instellingen.
Deze bibliotheek volgt het recept voor succes en voert dat voorbeeldig uit. Die inzet werpt vruchten af. En dat zien we terug in de cijfers. Je hoeft dus niet groot te zijn om succesvol te zijn. Het is een bibliotheekorganisatie met zeven formatieplaatsen en 100 vrijwilligers. Met deze omvang blijft het wel een organisatie die dicht moet blijven acteren op de gemeente want de marges om te organiseren zijn uiteraard smal. Maar de wendbaarheid en lokale kleuring zijn optimaal en sluiten naadloos aan op wat Heiloo vraagt. Tegen de gemeente zou ik zeggen: zorg goed voor deze organisatie!
Nummer 3: Bibliotheek Dalfsen: Stilletjes hoorden ze altijd al in de top-3
De bibliotheek Dalfsen komt dit jaar lijkt het uit het niets in de top-20. Vorig jaar stonden bijna 40 plaatsen lager en dat had een logische verklaring. Ze leverden namelijk in voorgaande jaren geen bezoekerscijfers aan. En dat had ook weer een logische verklaring. Deze bibliotheek met een mooie spreiding met vijf vestigingen tot in kleine kernen doet dat overal in een Kulturhus. Nergens zit de bibliotheek alleen en dat maakt het tellen van de bezoekers ingewikkeld. Waar andere instellingen dan gewoon alle bezoekers opgaven betrachtte deze instelling altijd terughoudendheid en dit jaar hebben ze met al die terughoudendheid ook de bezoekerscijfers aangeleverd. Daardoor is hun dataset compleet en blijken ze plotseling op nummer drie te eindigen. Stilletjes hoorden ze dus eigenlijk al jaren in de top-3.
De bibliotheek Dalfsen is een bibliotheek die op elk onderdeel bovengemiddeld scoort. Dat is echt uitzonderlijk! Kijk de lijstjes maar na. Het spreidingsbeleid is met de vele vestigingen echt heel goed op orde. Ook maatschappelijk presteren ze excellent. Deze bibliotheek behoorde namelijk tot de eerste vijftien bibliotheken die begonnen met een IDO. Ook bij de uitrol van de Bibliotheek op school en de samenwerking met het onderwijs behoren ze tot de koplopers. Afgelopen jaar verhoogden ze de leeftijd van het gratis lidmaatschap naar 27 jaar en werden ze boetevrij. En dat alles doet directeur Jackeline Mekkes met een klein team met veel vrijwilligers. De Bibliotheek Dalfsen is een organisatie waar veel vaker andere bibliotheken een bezoek zouden moeten brengen. En deze organisatie zou dus best een beetje minder bescheiden mogen zijn. En tegen de gemeente zeg ik: blijf deze organisatie steunen en blijf inzetten op dat goede spreidingsbeleid.
De inwoners van Dalfsen werden in 2023 uitgeroepen tot gelukkigste mensen van Nederland. Wij weten nu dus waar dat geluk vandaan komt… Van die goede bibliotheek!
Bibliotheek Drachten|Smallingerland: adieu bon-vivant Rien Vrijenhoek
De overwinning van de Hellendoorn, Heiloo en Dalfsen is natuurlijk zuur voor tweevoudig winnaar Drachten|Smallingerland. Zij eindigen dit jaar op een vierde plek. Kleine troost is dat Drachten zijn huid heel duur verkocht heeft en dat de verschillen bovenin bijzonder klein zijn. Het zijn hele nipte overwinningen. De vijf organisaties die de nummers één tot en met vier bezetten liggen maar vier punten uit elkaar. Een paar honderd bezoekers meer, een paar duizend uitleningen of een paar scholen meer bij de Bibliotheek op school meer en de top-4 husselt door elkaar en krijgt een andere volgorde.
Op deze plek dan ook een speciaal woord van dank voor de enthousiaste directeur Rien Vrijenhoek die de uitreiking van deze prijs de afgelopen twee jaar naar grote hoogten stuwde. Wat heb ik van hem genoten. Hij was de kwajongen van het Nederlands bibliotheekwerk. Hij organiseerde beide jaren een Beste Biebfestival en zette deze toch wat vrolijke-uitverkiezing-met-lijstjes in om zijn bibliotheek breed uit te venten in Drachten.
Rien Vrijenhoek vertrekt binnenkort als directeur en ik ben hem en zijn team dank verschuldigd en ik zeg vrolijk adieu tegen deze bon-vivant van het bibliotheekwerk! Dank voor de fijne samenwerking.
Eervolle vermeldingen
Maar we zijn er nog niet. Er zijn nog meer pluimen uit te delen. Gedeeld vierde is bijvoorbeeld Kulturhus Borne. Vorig jaar net buiten de top-20 maar een flinke stijger gemaakt. Op alle vlakken stijgen zij iets, het meest bij de Bibliotheek op school en dan sta je dus mooi op nummer vier! Een mooie opsteker voor Frank Droste en zijn team.
Ook hulde aan Deventer (stille stijger en kruipt naar de top), Zoomerij (best presterende bibliotheek Gelderland), Westland (best presterende in Zuid-Holland), Assen (best presterende in Drenthe), Katwijk, Rozet, Noord-Veluwe, Eemland en Nijkerk . Deze bibliotheken staan echt jaar na jaar in deze top-20. En dat is echt een prestatie want u hebt nu gezien hoe klein de verschillen zijn. Alleen elk jaar jezelf verbeteren houdt je in deze lijst. En deze bibliotheken doen dat!
Deze woorden gelden ook voor Biblionet Groningen en toch noem ik die even apart. Want Biblionet Groningen is een conglomeraat van gemeenten en in combinatie met de functie van een provinciale ondersteuningsinstelling. Die veelheid aan gemeenten maakt het dubbellastig om goed te presteren. Je komt namelijk veel makkelijker in een middelmaat van al die gemeenten terecht. Biblionet Groningen slaagt er ondanks die veelheid in om daar toch overal bovengemiddeld te presteren.
Tot slot een applaus voor de nieuwkomers: BIJ de Bieb, Gelderland-Zuid, Veldhoven, Almere en Amstelland. Op naar prolongatie volgend jaar!
Bibliotheekwerk in Oost-Nederland
Er valt zoveel meer over te vertellen, maar dat bewaar ik voor een andere keer. Laten we nu feestelijk naar de kerstdagen toeleven. Als Tukker én bestuurssecretaris van Rijnbrink – de organisatie voor bibliotheekwerk in Gelderland en Overijssel – kan ik het toch niet laten weer even te tellen: tien van de twintig bibliotheken in deze lijst komen uit Oost-Nederland. De helft! Daar ben ik trots op, en daar zetten wij ons elke dag met hart en ziel voor in.
Dankjewel
Al die lijstjes maken is altijd een hele klus, maar ook ontzettend leuk en dankbaar om te doen. Het is leuk om de blije reacties van collega’s te zien als ze ontdekken dat ze in een lijstje staan. En eerlijk is eerlijk: het is alleen maar mogelijk dankzij jullie. Jullie als bibliotheken leveren elk jaar trouw de gegevens aan bij de Koninklijke Bibliotheek. En een extra dankwoord gaat ook dit jaar weer naar Mirjam Klaren van de KB voor haar waardevolle steun en meedenken.
Elke bibliotheek is de beste bibliotheek voor zijn eigen gemeente
Maar genoeg gepraat! We gaan naar de kerstborrel! Wat een jaar hebben we achter de rug. Misschien wel een historisch jaar voor bibliotheken. Of je nu in de top-20 stond of niet: met z’n allen – de 131 bibliotheekstichtingen, de ruim 8.000 medewerkers en de bijna 28.000 vrijwilligers – hebben we gewerkt aan één doel: elke inwoner van elk dorp en elke stad in elke provincie creatiever, slimmer en vaardiger maken. Daar mag iedereen trots op zijn.
Geef elkaar een schouderklopje. Het was echt een prachtig jaar voor de bibliotheken, beste mensen!
Dank voor het volgen, dank voor het lezen, en alvast hele fijne feestdagen. Tot volgend jaar!
Toelichting op het onderzoek
De index van de Best Presterende Bibliotheek is een initiatief van Mark Deckers. In het dagelijks leven is hij bestuurssecretaris bij Rijnbrink en voert vanuit die functie menig onderzoek uit. Elke week schrijft hij op zijn persoonlijke weblog over ontwikkelingen in het bibliotheekwerk. Dit artikel bouwt voort op vijf vorige artikelen die gingen over deelgebieden van het bibliotheekwerk:
Deel 1: De top-15 meeste bezoekers
Deel 2: De top-15 meeste leden
Deel 3: De top-15 meeste uitleningen
Deel 4: De top-15 meeste activiteiten
Deel 5: De top-15 meeste samenwerking met scholen
En hier vindt u de vorige lijst van Best Presterende Bibliotheken
De openbare bronnen waar ik me op baseer vindt u hier
