Uit door het CBS en de KB bekend gemaakte cijfers blijkt dat 2019 een toename te zien heeft gegeven van het aantal bibliotheekbezoekers en het aantal door bibliotheken georganiseerde activiteiten. Tegelijk is er echter ook sprake van een lichte daling van het aantal leden en een verdere teruggang van het aantal uitleningen.
In 2019 is er circa 62,9 miljoen keer een bezoek gebracht aan de openbare bibliotheek, een toename van 300.000 ten opzichte van 2018, zo blijkt uit de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dit toegenomen bezoek is mede terug te voeren op het feit dat de bibliotheken in 2019 weer meer activiteiten zijn gaan organiseren: ruim 220.000, een stijging van ongeveer 30.000 (15 procent) ten opzichte van 2018. In 2017 werden er nog 145.000 activiteiten geregistreerd.
De Koninklijke Bibliotheek (KB) die de bibliotheekcijfers over het jaar 2019 heeft verzameld en in samenwerking met het CBS heeft gepubliceerd, stelt dat uit de statistieken blijkt dat steeds meer bibliotheken de rol van brede maatschappelijke bibliotheek vervullen en zich inzetten voor de maatschappelijke opgaven uit het Bibliotheekconvenant. ‘De verschuiving van de klassieke uitleenbibliotheek naar de brede maatschappelijke bibliotheek, die al een aantal jaren gaande is, blijft doorzetten,’ aldus de KB.
Activiteiten
Het CBS stelt vast dat bijna de helft van de activiteiten (ruim 106.000) gericht is op educatie en ontwikkeling (mediawijsheid, taalvaardigheid en digitale vaardigheden). Daarna volgen de activiteiten gericht op ‘leesbevordering en kennismaking met literatuur’ (voorleesmiddagen voor kinderen, leesclubs, schrijversbezoeken en boekpresentaties), die met 68.000 ruim 30 procent van het totaal uitmaken. Op grote afstand volgen de categorieën ‘kennis en informatie’ (spreekuren en bijeenkomsten rondom thema’s als gezondheid, werk en sollicitatie, financieel en juridisch) met 17.600, ‘kunst en cultuur’met 15.200 en ‘ontmoeting en debat’ (inloopkoffies, themacafés en georganiseerde debatten) met 13.700 activiteiten. Deze laatste categorie laat de sterkste stijging zien: met 60 procent ten opzichte van 2018, toen er 8700 activiteiten geregistreerd werden.
Leden, uitleningen en bezoekers
Uit de door het CBS via StatLine gepubliceerde cijfers blijkt verder dat het aantal uitleningen met bijna drie miljoen verder is teruggelopen van 66.608.000 in 2018 naar 63.833.000 in 2019, een daling van ruim 4 procent. De uitleencijfers laten al jaren een daling zien: in 2010 lag het totale aantal uitleningen nog rond de 100 miljoen en in 1990 nog boven de 173 miljoen.
Ook het aantal leden laat dit jaar weer een (lichte) daling zien, met 35.000 van 3.655.000 in 2018 naar 3.620.000. In 2010 hadden de bibliotheken nog bijna 4 miljoen leden. De daling van het aantal jeugdleden, die in 2018 voor het eerst sinds enkele jaren te zien was, zet zich (weliswaar zeer beperkt) door: van 2.301.000 in 2018 naar 2.297.000 in 2019. Het aantal volwassenen met een bibliotheeklidmaatschap daalde met 32.000.
Het aantal bezoeken steeg in dezelfde periode echter van 62,6 miljoen in 2018 naar 62,9 miljoen in 2019. Niet al deze bezoekers zijn lid van de bibliotheek. De meeste mensen komen langs om materialen te lenen. Ook lezen ze ter plekke boeken, kranten of tijdschriften. Daarnaast speelt de ontmoetingsfunctie van de bibliotheek een steeds belangrijkere rol. Het aantal bezoekers laat sinds 2015 (55,6 miljoen) weer een stijging zien na een jarenlange daling (in 2005 was nog sprake van ruim 86 miljoen bezoekers).
Digitale bibliotheek
Het CBS constateert dat het aantal uitleningen van fysieke boeken weliswaar terugloopt, maar dat het gebruik van de digitale bibliotheek blijft groeien. Het aantal uitgeleende e-books steeg in 2019 met 361.000 naar 3,9 miljoen, een toename van 10 procent. Ook in 2018 steeg het aantal uitleningen van e-books met 300.000 ten opzichte van het voorgaande jaar. Inmiddels bestaat 6 procent van het aantal door de openbare bibliotheek uitgeleende boeken uit e-books.
Voor de luisterboeken was de toename van het aantal uitleningen nog sterker. Het aantal downloads van luisterboeken steeg van 1,3 miljoen in 2018 naar bijna 1,8 miljoen in 2019, een toename van 33 procent.
Financiën en personeel
Verder blijkt uit de CBS-cijfers dat het totaal aan subsidies met 10 miljoen steeg van bijna 423 miljoen in 2018 naar 433 miljoen in 2018. Het subsidiebedrag is daarmee echter nog niet op het niveau van 2010toen de bibliotheken nog bijna 474 miljoen euro ontvingen. De gebruikersinkomsten tonen al jaren een dalende lijn, van bijna 72 miljoen euro in 2010 naar 56,4 miljoen euro in 2018 en 56,3 miljoen in 2019.
Het aantal personeelsleden vertoonde in 2019 een stijging ten opzichte van het voorgaande jaar, van 6743 naar 6908 (in fte was er sprake van een beperkte stijging van 38). De laatste jaren ligt het aantal bibliotheekmedewerkers vrij stabiel rond de 6700 à 6900, nadat in de periode 2008 – 2013 sprake was van een sterke daling van het aantal personeelsleden, van 9110 in ‘topjaar’ 2008 naar bijna 6700 in 2013.
Het aantal vrijwilligers lag in 2019 rond de 22.700. In 2017 ging het nog om ongeveer 16.000 en in 2018 om circa 19.700 vrijwilligers. Het aantal vrijwilligers dat door bibliotheken wordt ingezet is de laatste jaren sterk gestegen, van circa 13.000 in 2016 tot 16.000 in 2017 (een verdubbeling ten opzichte van 2013, toen nog sprake was van ongeveer 8000 vrijwilligers). De meeste bibliotheken zetten deze vrijwilligers in voor activiteiten rond taalvaardigheid (92% van de bibliotheken), digivaardigheidscursussen (92%) en/of voorlezen (84%).
Het volledige overzicht van de bibliotheekcijfers is te vinden op StatLine.
De KB heeft de cijfers toegankelijk gemaakt met een zogeheten Dossier Bibliotheekstatistiek 2019 en een dashboard, dat de mogelijkheid biedt om te filteren op landelijk, provinciaal en lokaal niveau en waar bibliotheken met elkaar vergeleken kunnen worden.
Op 23 november organiseert de KB om 14.00 uur overigens een webinar Bibliotheekstatistiek, waarin het dossier en het dashboard worden toegelicht. Aanmelden kan hier.
