Afgelopen weekend bereikte de redactie van Bibliotheekblad het trieste nieuws dat onze columniste en oud bibliotheekmedewerker Els Rademaker-Vos onverwachts op 73-jarige leeftijd overleden is.
Tekst: Menno Goosen en Janneke Krommendijk
De redactie van Bibliotheekblad leerde Els rond 2020 kennen via LinkedIn. Alhoewel Els al jarenlang met pensioen was bij de toenmalige Overijsselse Bibliotheek Dienst (nu Rijnbrink), voelde ze zich nog voortdurend betrokken bij ‘haar ‘bibliotheekwereld. Ze reageerde op LinkedIN zeer regelmatig over zaken die haar dwars zaten. Om er enkele te noemen: het collectiebeleid, de teruggang in leesvaardigheid onder kinderen en jongeren (PISA-onderzoek), het niet meer bestaan van de vierjarige Hbo-bibliotheekopleiding, de vaak erbarmelijke collectie van schoolbibliotheken en de enorme macht van de tech-bedrijven. Over dat laatste gaf ze op vrijwillige basis nog les op middelbare scholen over ‘nepnieuws’.
Genoeg redenen voor de hoofdredactie om haar rond 2020 te benaderen als columnist. Een verzoek waar ze zich zeer vereerd over voelde. Els belde zeer regelmatig om nieuwe ideeën voor columns te bespreken, en een aantal keer sprak hoofdredacteur Menno Goosen af bij haar thuis in Zwolle waar pontificaal een ruilbibliotheek in haar voortuin stond waar de hele buurt dankbaar gebruik van maakte. Een minibieb die tot in de puntjes verzorgd was.
Els was een zeer aimabele en erudiete vrouw die uren kon praten over literatuur, de staat van het leesonderwijs en de transformatie naar de maatschappelijke bibliotheek waar ze zich zorgen over maakte. ‘De collectie is het hart van de bibliotheek. We zijn toch geen buurthuis? ‘
Alle columns die Els voor ons schreef zijn HIER terug te vinden. Ook hield ze een meer persoonlijk blog bij. Blogs van Els. Verhalen over mens en maatschappij. Dat is HIER te vinden.
Wij wensen haar familie, vrienden en collega’s heel veel sterkte bij dit grote verlies.
Oud collega en medecolumniste Janneke Groenendijk schreef hieronder nog wat herinneringen aan Els.
Afscheid van een vriendin en oud collega
Tekst Janneke Krommendijk
Zelf leerde ik Els kennen in haar rol als onderwijsconsulent bij de toenmalige Overijsselse Bibliotheek Dienst (nu Rijnbrink). Als schoolbibliothecaris bij de bijna naast gelegen scholengemeenschap werkten wij nauw samen, bedachten de nodige plannen om die vervolgens in de eigen organisatie uit te rollen.
Daarnaast vervulde Els een belangrijke rol bij de LWSVO, de voorloper van de BMO. De Landelijke werkgroep van schoolbibliothecarissrn in het voortgezet onderwijs was opgericht om scholing te bieden, zodat wij als schoolbibliothecarissen van elkaar konden leren. Een doorn in haar oog waren de vrijwilligers die ineens, zonder gerichte opleiding in functie kwamen. Discussies over futiliteiten ontstonden, over bijvoorbeeld het meegeven van datumkaartjes, terwijl het moest gaan over opleiding en het contact met schoolbesturen.
Els werkte in meerdere bibliotheken, zelf vertelde ze steevast over haar ervaringen in het kleine bibliotheekje in Haarle en de veel grotere in Staphorst. Overal leer je wat, vooral inspelen op de lokale bevolking. Ook de scholengemeenschap in Urk waar ze meewerkte aan de opzet daarvan kwam menigmaal voorbij als ze aan het vertellen was. Kwaliteit van het werk staat voorop bij Els. Boeken zien er tiptop uit en met saneren moet je oppassen: titels die verlezen zijn vervang je. Je kijkt met zorg naar boeken die niet gelezen worden. Daar is saneren het credo.
Even zo belangrijk is de titelbeschrijving want dan pas weet je met welk boek je te maken hebt. Stel je voor je reserveert per ongeluk een versimpelde uitgave, terwijl je de uitgebreide aangevulde editie nodig hebt? Echte bibliotheek technische vaardigheden waarover een bibliothecaris moet beschikken evenals kennis van de collectie en van de doelgroep(en) waarvoor de collectie is bestemd. Els hield ons dit voor.
Ook hoe belangrijk het vak van bibliothecaris is. Het is een vak en niet iets waarvoor je snel weer een aantal vrijwilligers vraagt. Immers: boeken uitlenen kan iedereen, maar een goede collectie bouwen en zorgen dat de bibliotheek functioneert, dat is vakwerk.
Els hield zelf haar vakliteratuur uitermate goed bij, voor ons als schoolbibliothecarissen betekende dat: Els hield ons op de hoogte van alles wat er landelijk en in de politiek speelde op bibliotheek- en onderwijsterrein. Het vervulde haar met afgrijzen als weer een schoolbibliotheek werd gesloten, of het beheer daarvan in handen kwam van een conciërge. Dan was ook die bibliotheek ten dode opgeschreven.
Els vertelde over haar ouders en haar broer die zeker al zo’n twintig jaar geleden is overleden. Het verlies viel haar zwaar. Ze vertelde me over haar reis jaren geleden naar Australië waar Els haar familie opzocht. Hele plakboeken mocht ik bekijken.
De kerk speelt een voorname rol in haar leven. Het ging haar aan het hart dat haar favoriete kerk werd gesloten en de bijbehorende parochie opging in een groter geheel. Vanaf dat moment koos Els voor een ander kerkgenootschap. Zij ging in diensten voor.
Bijdragen leveren aan een weekkrant, bijdragen aan een uitgave over het ‘rampjaar 1672’, kolfjes naar de hand van Els. Neem daarbij haar netwerk en haar bovenmatige inzet om anderen te doorgronden van belangrijke zaken. Zo kreeg Arie Slob, minister in een eerder kabinet op zondagmorgen een brief in de brievenbus. Geschreven en gebracht door Els, een brief die ging over het belang van lezen, de bibliotheek en onderwijs. Els is kritisch en voorziet mogelijkheden maar ook eventuele beperkingen vroegtijdig.
Na haar pensionering verzorgde ze (zelf geschreven) colleges over nep-nieuws, ze was haar tijd daarmee ver vooruit, want wie dacht een jaar of tien geleden aan nepnieuws? Heel veel niet! Over het belang van deze colleges had ze intensief contact met Arie Elshout, voormalig correspondent buitenland (Volkskrant), die haar ook inspireerde. Tot voor kort had Els nog pianoles en was ze trots op haar zangprestaties. Medelijden had ze met haar docente muziek, waarvan de uren op de school waar zij werkte werden ingekrompen. En zo was ook hier de cirkel rond, onderwijs krimpt in wat de kwaliteit van onderwijs geven niet ten goede komt. Dit klinkt steevast door in de blogs van Els.
Els ging schrijven, ze bouwde haar site ‘blogs van Els’. Columns ook voor het Bibliotheekblad.
Op late leeftijd trouwde Els met Jan Rademaker. Ze kende het gezin Rademaker van dat ze vroeger de oppas voor de kinderen was. Jaren later nadat Thecla, de eerste mevrouw Rademaker, overleden was kwamen Jan en Els elkaar tegen en ontstond hun relatie, zo werd Els Vos mevrouw Rademaker.
Jan overleed een paar jaar geleden na een periode van ziek zijn. Els ging moedig verder, dat haar moeilijk viel. Haar gezondheid nam af. Ze kampte al eens met ernstige hartproblemen en lag een periode in het ziekenhuis. Ze probeerde fit te blijven door veel te fietsen. Een telefoongesprek sloot ze een keertje af met ‘ nog even een rondje Hasselt fietsen’. Over de dijk in het avondlicht, dat is zo mooi’ Ook ik zal Els missen, ik verlies een vriendin en iemand waarvan ik veel heb geleerd. En niet te vergeten hoe we vaak elkaars column en nieuwe mogelijke onderwerpen bespraken.
Els in podcast
Math Göbbels, maker van de podcast De bieb is meer interviewde in aflevering 45 van zijn podcast Bibliotheekblad columniste en gepensioneerd bibliothecaris Els Rademaker Vos. Ze spraken over onder andere ‘hoe de tijden’ in meer en in mindere veranderd zijn. Ook praatten ze over haar kritische blogs in Bibliotheekblad, over een aantal van haar zorgen en over de hoop dat mensen weer meer gaan lezen. De podcast is hieronder te beluisteren.
