Reisverslag SPN reis Barcelona 9-11 oktober

Sinds 2023 heeft het samenwerkingsverband van POI’s (SPN) het voornemen opgevat om een werkreis te organiseren met als doelen kennisdeling en leren, uitwisselen en ontmoeting. Dit jaar werd van 9 t/m 11 oktober Barcelona bezocht door het SPN-bestuur en de beide programmamanagers.

Tekst: Georges Elissen, programmamanager SPN
Foto’s onder het artikel

Nou ja, een gedeelte van het SPN-bestuur omdat drie bestuurders helaas verhinderd waren waarvan er eentje gelukkig in de gelegenheid was om het Bibliotheekconvenant te tekenen op 10 oktober in Rijswijk namens SPN. Daar konden we in Barcelona van afstand getuige van zijn via de SPN-groepsapp en zo toch deze mooie mijlpaal meemaken! Mooi dat de ondertekening van het Convenant niet in de knel kwam door deze al eerder geplande reis. Maar wat is er in Barcelona te doen dan op bibliotheekgebied? Nou daar nemen we jullie graag in mee via dit reisverslag.

Dag 1 – Lezing Jason Hickel over Degrowth
Na aankomst in Barcelona op dag 1 vielen we middenin het Biennal de Pensament, een zesdaagse Biënnale met activiteiten en sprekers over de globale uitdagingen van deze tijd. De open lucht lezing van Jason Hickel, schrijver van de bestseller Less is More, ging over het thema Degrowth. Rode draad is de vraag: hoe zorgen we voor meer inspraak van burgers op de keuzes die we maken richting de toekomst van onze aarde? Van duurzaamheid tot consumeren tot de macht van industrie en Big Tech giganten? En hoe gaan we als samenleving niet alleen meer focussen op groei van het Bruto Nationaal Product? Een inspirerende lezing die aan het denken zette en raakt aan veel vraagstukken die mooi zouden passen in het kader van plek- en burgerberaden die bibliotheken overal (willen) organiseren.

Dag 2 – Netwerkgesprekken bij Biblioteca Gabriel García Márquez en Biblioteca de L’Hospitalet
De tweede dag begon met een bezoek aan de GGM-bibliotheek in Barcelona, in 2022 nog IFLA winnaar van de prijs ‘beste bibliotheek ter wereld’. Naast een uitgebreide rondleiding zijn we in gesprek gegaan met het management. De GGM-bibliotheek is de 40^ste en meest recent gerealiseerde bibliotheek in Barcelona. In 1999 waren er 17 bibliotheken in Barcelona en werd er door de politiek besloten dat er – op basis van normen en benchmarks – meer bibliotheken in de diverse wijken ontwikkeld moesten worden om bij te dragen aan maatschappelijke uitdagingen zoals laaggeletterdheid en een leven lang ontwikkelen.

Dit ‘library plan’ werd uitgevoerd door de 17 bestaande bibliotheken te verbouwen en daarnaast nieuwe bibliotheken te bouwen. Met dit plan werd ingespeeld op de opkomst van internet in 1995 en de terugloop van de bibliotheek en het boek door de bibliotheek te positioneren voor ‘hulp bij digitale vraagstukken’.

De GGM-bibliotheek (3000m2 vloeroppervlak) is gebouwd in een arbeiderswijk die een hoge werkloosheid kende. Veel mensen in de betreffende wijk wonen in kleine woningen waardoor men bij het ontwerp van de GGM-bibliotheek rekening hield met veel studie- en verblijfplekken. Het personeel en bezoekers moesten in eerste instantie wennen aan de ‘leeshangmat’ en diverse sofa`s aangezien er nog best veel ‘klassieke’ bibliotheken in Spanje ontwikkeld werden tot voor kort.

Nog wat algemene zaken die het vermelden waard zijn:

•De GGM-bibliotheek is vernoemd naar de in 2014 overleden schrijver en gespecialiseerd in Latijns-Amerikaanse literatuur. De bouwkosten bedroegen zo`n 11 miljoen euro.

•De bibliotheek is maandag t/m zondag open en trekt zo`n 1500 bezoekers per dag.

•Er is gratis lidmaatschap in heel Spanje. De realisatie dat het bijna meer regel dan uitzondering is dat we betaald bibliotheeklidmaatschap in Nederland hebben maakte dat we ons vanuit SPN voorgenomen hebben een onderzoek met VOB te gaan doen naar effecten van gratis lidmaatschap.

•In Barcelona zijn zo`n 700.000 mensen lid van de bibliothe(e)k(en); Barcelona telt ongeveer 1,6 miljoen inwoners.

•Er is een Catalaans digitaal platform voor digitaal lezen en e-books.

•Doordat er veel meer openingsuren zijn trekt men veel meer bezoekende families en zit er een enorme groei in de uitlening van kinderboeken.

•Binnen Catalonië is er een met Nederland vergelijkbaar IBL-systeem, een boeken-aan- huis service via vrijwilligers.

•Binnen de 40 bibliotheken in Barcelona werken circa 500 bibliotheekmedewerkers die in 3 categorieën vallen: bibliothecarissen (mét opleiding), assistent-bibliothecarissen en logistiek-medewerkers. De manager van een bibliotheek moet ook de universitaire studie bibliotheekacademie afgerond hebben – dit is zelfs een wettelijke verplichting.

•Dienstverlening zoals het Informatie Digitale Overheid (IDO) is niet gebruikelijk binnen de bibliotheek.

•En tot slot: de GGM bibliotheek heeft een speciale omroep/ podcast studio waar jongeren uitzendingen met elkaar maken en een ‘beleefruimte’ voor kinderen en volwassenen met autisme of ADHD problemen.

In de middag zijn we naar een bibliotheek in L’Hospitalet geweest, een voorstad van Barcelona met zo’n 300.000 inwoners en 7 bibliotheken, waarvan 1 centrale vestiging. De bibliotheek die we bezochten was gevestigd in het Tecla Sala pand. Naast wederom een rondleiding werden we door iemand van het Catalaanse bibliotheeknetwerk meegenomen in de provinciale ontwikkelingen.

David Urrea, manager van de bibliotheek nam ons eerst mee in hun strategisch plan dat uit 4 pijlers bestaat voor activiteiten, programmering, collectie, samenwerking en partners. Die 4 pijlers (educatie, cultureel, economie, welzijn) vormen de kapstok voor iedere bibliotheek in L’Hospitalet en worden per district lokaal ingevuld. Grote opgaven zijn laaggeletterdheid en ontlezing en dalende leesvaardigheid onder jongeren (20% daling de laatste 4 jaren), lerarentekorten en achterblijvende schoolbudgetten.

Daarna nam hij ons mee in een aantal projecten waarmee ze binnen hun meerjarenplan werken zoals ‘the human library’, de samenwerking met scholen (schoolbezoeken, collectie-advies, leeswedstrijden, zomerlezen) en de gezinsaanpak.

Andreu Orte presenteerde vervolgens over de provinciale bibliotheekontwikkelingen in Catalonië die flink wat raakvlakken vertonen met de ontwikkelingen waar wij in zitten met zorgplicht, het normenkader en bibliotheekconvenant en de voorliggende WSOB-wijziging. In Catalonië is het normenkader (per 10.000 inwoners 1000m2 bibliotheekoppervlakte) via de wet geregeld. Ook de bekostiging (22 euro per inwoner exclusief huisvesting) ligt vast.

Wanneer er lokaal een bibliotheek ontwikkeld moet gaan worden ondersteunt en adviseert de POI gedurende het hele traject op architect en ontwerp, programmering en serviceconcept, collectie, inrichting en faciliteiten, personeel etc. Financiering voor de bibliotheekbouw in Catalonië komt deels uit gemeentelijke middelen en voor 40% uit provinciale middelen. Indrukwekkend om te zien hoe de verankering van normenkader in een bibliotheekwet kan werken en hoe de rol van de provinciale laag ingevuld is.

Dag 3 – Bezoek Collegi Badalonès
Op de laatste dag zijn we de schoolbanken ingegaan en bij een school in Badalona op bezoek geweest om te horen hoe het met de leesvaardigheid staat en hoe onderwijs en bibliotheek samenwerken in programma`s rond leesbevordering. Ook in Spanje zijn de Pisa scores enorm dalende en is de ontlezing onder jongeren een groot probleem. Met de bibliotheken worden lees- en schrijfwedstrijden georganiseerd naast ontmoetingen met schrijvers. Verder probeert de school het onderwijs zo min mogelijk met behulp van digitale devices te laten lopen en worden traditionelere methodes (live tekenen door de leraar i.p.v. gebruik van digiboard, verplichte leesuren op school, creativiteitslessen zoals poëzie of spoken word) ingezet – naast uiteraard het verplicht inleveren van de smartphone bij het betreden de school.

Na een bezoek aan de schoolbibliotheek zat ons werkbezoek erop. Via een bezoek aan het nabij ons hotel gelegen Mies van der Rohe Paviljoen kwamen we in de gift shop boekenleggers tegen met Mies van der Rohe`s slogan: Less is More. Daarmee was de cirkel wat ons betreft rond voor onze driedaagse reis. En kwamen we via Less is More op Lees eens More als adagium.

Download de presentatie van Andreu Orte