Tekst: Janneke Krommendijk werkte ruim 46 jaar in de bibliotheekwereld. 25 jaar als assistent-bibliothecaresse bij de bibliotheek Almelo en daarna 22 jaar als mediathecaris op CCG Reggesteyn in Nijverdal. Ze vindt het eeuwig zonde als kennis verloren gaat…
Columnisten / bloggers schrijven op persoonlijke titel en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de redactie.
Wat pianospelen, boeken lezen en AI met elkaar te maken heeft, dat is het onderwerp van deze column. En hoe kom ik daar op? Om te beginnen speel ik al sinds mijn vroege jeugdjaren piano. Destijds was het, als het niet dadelijk lukte met een bepaalde vingeroefening dan begon je gewoon opnieuw. Saillant detail: Op de hand een potlood tijdens het spelen wat er natuurlijk niet mocht afrollen. Zo leerde je de juiste houding van de hand tijdens het spelen. Dat waren nog eens tijden.
Tegenwoordig speel ik voor plezier en als het een moeilijke sonate of passage betreft dan neem ik weer een keertje les. Hard werken om een loopje in de vingers te krijgen (zonder het bekende potlood) gezellig bovendien. Mijn docent is een meesterverteller vooral als het muziekgeschiedenis betreft. Zo leer ik de achtergronden van het muziekstuk kennen, hoor je de regendruppels vallen, de storm aanzwellen of het liefdesverdriet om een mislukte relatie. De onderwerpen zijn tijdloos, herkenbaar. Als je het weet.
Een vader hoorde ik tegen zijn zoon (een jongen die bepaald niet uitblinkt in lezen) zeggen ‘Dan ga je maar naar de bibliotheek en haal je een boek”. Was het maar zo eenvoudig. Stel je eens even voor. Die jongen komt in een grote bibliotheek, al die stellingen met boeken. Waar begin je met zoeken? Hij voelt zich als een kat in een vreemd pakhuis. Hoe werkt dat hier? Waar moet ik zoeken?
In de bibliotheek (of de mediatheek) herken je die situatie direct. Je neemt diegene mee in de onbekende wereld van het boek. Niet de vraag stellen ‘wat lees je graag’?, dat gaat helemaal fout. Hij leest helemaal niet graag. Ik begon een praatje en informeerde terloops naar informatie als een computerspel, muziek, voetbal of, over van alles is wel een boek te vinden. Je neemt ‘als bibliothecaris de lezer bij de hand’ en bent in staat om een boek aan te reiken wat wel de interesse heeft. Misschien als luisterboek? Heb je ooit in tien dagen een boek uitgelezen? Dat gaat je nu lukken en je vindt het waarschijnlijk ook nog leuk! Het is weer gelukt, de jongen zie ik regelmatig en hij kan niet wachten tot zijn boek uit is. ‘Heb je nog zo’n boek als ‘De glazenwasser van het Rijksmuseum’? Ik wil hem wel omarmen, zo’n verschil. Van geen enkele interesse naar nu niet kunnen wachten tot het boek uit is. Niet iedere lezer heeft deze hulp nodig, gelukkig. Maar als je het nodig hebt dan is het specialistisch werk.
En zo gaat het ook met AI. De positie die de bibliotheek hier gaat innemen is heel belangrijk. Immers in bibliotheken gaat al lang niet meer alleen om boeken. Het is de plek waar informatie toegankelijk is, waar wel gekeken wordt naar betrouwbaarheid van informatie. Lessen worden gegeven in het omgaan met de computer, het trainen van zoekvaardigheden en je kunt je bekwamen in het gebruik van ChatGPT , Het is geweldig zo’n organisatie in elke stad of dorp waar iedereen terecht kan. Ik werd blij toen ik vanmorgen las over de AI-noodklok. Onder het mom ‘de grootste diefstal van de eeuw’, stuurde de stichting ‘Democratie en Media’ een brandbrief aan informateur Buma, om de veiligheid van de informatievoorziening op de agenda van de formatie te zetten. Het artikel gaat in op de rol van AI, hoe deze media aan hun informatie komen zonder dat hiervoor een vergoeding wordt betaald. En welke invloed AI heeft op de (betrouwbare) informatievoorziening.
In de column wordt nader ingegaan op de rol die de bibliotheek kan gaan spelen in de nabije toekomst. Wat moet er gebeuren? Het artikel besluit met het Unesco Manifest voor de openbare bibliotheek. De bibliotheek is een basiswaarde om een leven lang te kunnen leren, onafhankelijke besluiten te kunnen vormen en individuen en maatschappelijke groeperingen zich cultureel te laten ontwikkelen. Tja, dit alles zette me aan het denken, tot ik de connectie ontdekte. Tussen muziek, de bibliotheek en AI. Als we informatie goed willen begrijpen of hulp nodig hebben dan is er iemand (of organisatie) nodig die ons daarbij helpt. In mijn geval bij muziek een musicus met conservatorium opleiding, een bibliotheekopleiding of een opleiding in informatietechnologie.
Geen apparaat waar je een vraag aan kan stellen, maar degelijk geschoold personeel. Personeel dat de rol van verbinder kan vervullen tussen vraag en kennis, op welk vlak dan ook. Tijd dat de HBO opleiding voor bibliothecarissen terug komt! Niet alles kun je ondervangen door weer een vrijwilliger in te zetten, hoe goed deze mensen hun best ook doen. Bibliotheekwerk is meer en meer specialistisch werk. Vergelijk het met timmeren. Iedereen kan een spijker in een plank slaan, maar dat maakt hem of haar nog geen vakman. Dus: investeren in bibliotheken, investeer vooral in een goede adequate HBO opleiding!
[i] Quapelle, blogger over bibliotheken, online trends, nieuwe media. 2025
