(Bron: Tel mee met taal / video onder bericht)
Nederlandse jongeren lezen steeds minder en zijn minder te vinden in openbare bibliotheken. Steeds meer bibliotheken zoeken de doelgroep daarom actief op. In Noord-Holland gebruikte de Bibliotheek Kennemerwaard muziek om in contact te komen met moeilijk bereikbare jongeren. Programmaconsulent Dylan Blok vertelt over hun aanpak.
Jongeren lezen steeds minder vaak en het aantal jeugdleden bij bibliotheken daalt al jaren. Wat maakt deze doelgroep zo moeilijk te bereiken?
Blok: “We merken dat de bibliotheek onder sommige jongeren een stoffig imago heeft. Het bereiken van jongeren is al heel lang een thema in de bibliotheek. Vroeger, toen ik hier een jaar of vijf geleden kwam werken, richtte de bibliotheek zich vooral op de jongeren die al naar de bibliotheek kwamen: wat kunnen we hen bieden? Tegenwoordig zijn we ook veel bezig met het bereiken van jongeren met een grote afstand tot de bibliotheek, jongeren met wie het minder goed gaat: jongeren met problemen zoals autisme, verslaving of een moeilijke thuissituatie.”
Zijn er veel jongeren die moeite hebben met lezen en schrijven in de gemeenten waar de bibliotheek Kennemerwaard actief is?
“We krijgen daar allerlei signalen van. We weten dat jongeren steeds minder lezen en van scholen begrijpen we dat het taalniveau daalt. We zien dat jongeren er vaak nog wel uitkomen als ze een sterke intrinsieke motivatie hebben: de ambtelijke taal bijvoorbeeld die je moet begrijpen om een DigiD te regelen. Maar als die motivatie er niet is, is het moeilijk om hun taalvaardigheid te verbeteren.
“Omdat kwetsbare jongeren weinig lezen, leggen we daar de nadruk niet op als we hen proberen te bereiken. Lezen sluit niet aan op hun leefwereld, en in een of ander leuk bibliotheekproject hebben ze echt geen zin. Daarom sluiten wij onze projecten altijd aan op de leefwereld van jongeren. In dit geval was dat muziek. Ze luisteren veel rapmuziek, met name drillrap is populair. Rap is taal. We bedachten: als we daar contact met ze kunnen leggen, kunnen we via een omweg aan hun taalvaardigheid werken.”
Hoe hebben jullie dat aangepakt?
“We zijn in gesprek gegaan met Welzijn Castricum en Horizon Jeugdzorg. Samen hebben we met een groep jongeren een coronarap gemaakt, en veel geleerd over hun wereld en hun motivaties. Omdat dit zo goed aansloeg ben ik in contact gekomen met een jongerenwerker van MET. Dat heeft geleid tot een mooi project waarbij een groep jongeren van MET onder begeleiding van Bewust Jongerenwerk een workshop drillrap heeft gevolgd. De jongeren zijn aan de slag gegaan met het schrijven van hun eigen rapteksten, waarna het nummer met een producer is opgenomen. We hebben de jongeren geen schools thema opgelegd, maar wel gezegd: niet alleen maar stoere praatjes, geen drugs en geweld, rap over wie je bent, wat jou bezig houdt en wat je wilt met je leven. Drillrap is een agressieve muziekstijl met een cultuur van misdaad en geweld. De teksten zijn vaak duister en verheerlijken geweld. Wij willen ze juist helpen om betere keuzes te maken.”
Waren ze blij met het eindresultaat?
“Zeker! Het is ook echt een goed nummer geworden. Zowel de deelnemers als hun omgeving waren heel enthousiast, kijk alleen maar naar de reacties onder de video op Youtube. (Zie onder) Ik ben natuurlijk blij voor ze dat ze er echt iets moois van hebben gemaakt, maar voor mij is de muziek niet het eindproduct. Het gaat mij erom dat ze dingen hebben geleerd, hun basisvaardigheden hebben verbeterd en meer inzicht hebben gekregen in hun eigen kunnen. Dat ze dit hebben gemaakt geeft ze – terecht – eigenwaarde en zelfvertrouwen. Een van de deelnemers zei naderhand: Drillrap gaat eigenlijk over jezelf verschuilen achter een masker. Dit project heeft me geholpen om dat masker af te zetten.”
Hebben jullie dit vervolgens met meer groepen gedaan?
“We kwamen er door de gelegde contacten achter dat er veel vragen zijn onder jongeren over taal en basisvaardigheden. Collega’s van mij zijn wekelijks langs blijven gaan bij MET. Maar omdat muziek dit keer werkte, betekent dat niet dat je het kunstje zomaar kunt herhalen. De behoefte van de jongeren staat bij ons voorop, en de doelgroep verandert snel.
“Vanuit de groep kwam de behoefte om iets met sport te doen. Dan denken wij als bibliotheek na over het integreren van verbeteren van basisvaardigheden in dat project. Ze hebben toen een voetbaltoernooi mogen organiseren: zelf een bestuur vormen en samen besluiten nemen, communiceren en de begroting rond krijgen. Dat is heel goed gegaan. Als je je laat leiden door de behoefte van de doelgroep, wordt je steeds weer verrast.”
Is dat jullie boodschap aan andere bibliotheken die moeite hebben jongeren te bereiken?
“We staan enorm open voor contact en zijn altijd in gesprek met andere bibliotheken. Toen we bezig waren met de rapworkshops werden we door andere bibliotheken benaderd. Ze merkten dat hier iets gebeurde, en wilden er meer over weten. Andersom worden wij ook geïnspireerd door hun aanpak en initiatieven. Ik denk dat onze belangrijkste boodschap aan andere bibliotheken is: denk niet vanuit je eigen organisatie, maar kom in contact met jongeren en vraag hen waar hun behoefte ligt. Als je daarop aansluit heeft alles wat je onderneemt veel meer effect.”
Dylan Blok was tot voor kort programmaconsulent participatie en zelfredzaamheid bij de Bibliotheek Kennemerwaard. Sinds dit jaar is hij daar strategisch adviseur.
