Tekst: Hans van Velzen / Mark Deckers
De Don Quichotte van het bibliotheekwerk is heengegaan. Op 17 september 2023 overleed Karel Elderink. Hij was een strijder voor publieke toegang van fysieke en digitale informatie. Karel was tot 2001 werkzaam in het bibliotheekwezen en was vanaf begin jaren ’70 van de vorige eeuw één van de stuwende krachten achter de Regionale Steunfunctie die door het Rijk werd ingesteld. Later zou deze functie Wetenschappelijke Steunfunctie en PLUSbibliotheken gaan heten.
De Regionale Steunfunctie werd destijds ingesteld als ondersteuning van de steeds groter wordende groep niet-universitair studerenden. Het was de tijd van de opkomst van de HBO’s die vaak nog geen goed geoutilleerde bibliotheken hadden. De dertien RSF- en later WSF-bibliotheken faciliteerden deze groep studenten. Het ging om grote bibliotheken van Groningen tot Maastricht en van Arnhem tot Middelburg.
In de beginjaren zette Karel zich met hart en ziel in voor geautomatiseerd leenverkeer tussen universiteitsbibliotheken en openbare bibliotheken.
Elderink had voor de uitvoering van zijn taak de beschikking over een klein bureau met slechts enkele medewerkers. Toch slaagde hij er met die beperkte formatie in om telkens de juiste punten te agenderen in het bibliotheeknetwerk. Zo stond hij bijvoorbeeld mede aan de wieg van de inkoop van digitale bestanden door bibliotheken zoals de Krantenbank. In de jaren ’80 van de vorige eeuw bouwde hij de eerste computers waarmee bibliotheekmedewerkers en -bezoekers konden zoeken in online databanken. Zijn hart lag bij publieke en digitale toegankelijkheid van zoveel mogelijk informatie. En dit op een manier die publieksvriendelijk was en bestand tegen openbaar gebruik. ‘Slagvast en hufterproof’ noemde hij dat.
Hoewel hij de dertien WSF-bibliotheken ondersteunde zette zij zich altijd in voor een breder gebruik. Hij hanteerde daarbij de zogeheten ‘Saasveld-norm’. Hij kwam zelf uit dit kleine dorp en vond dat door de digitale ontwikkelingen het mogelijk moest zijn om in Saasveld tot hetzelfde aanbod te komen als bijvoorbeeld een stad als Amsterdam. Karel Elderink was samen met Hans van Velzen in 1998 opsteller van het Pact van Washington. Dit was een pact van grote bibliotheekorganisaties die gezamenlijk verklaarden werk te maken van de toepassing van internet in bibliotheken.
In de jaren ‘ 90 werd de WSF-functie van het Rijk gedecentraliseerd naar de provincies. Vanaf dat moment begonnen provincies financieel af te haken. Een proces dat hij met lede ogen aanzag maar hij wist de bibliotheken in kwestie te bewegen om toch deel uit te blijven maken van het netwerk. De PLUS-bibliotheken, de voortzetting van de WSF, hebben zich eind 2022 officieel opgeheven. Bij die gelegenheid was Karel nog aanwezig en meldde hij vond dat deze functie, destijds als tijdelijke voorziening opgericht, het nog flink lang had volgehouden.
Karel Elderink was een origineel, creatief en erudiet denker. Hij heeft veel betekend voor met name de digitale ontwikkeling van het bibliotheekwerk. Bij elke nieuw digitale toepassing in de samenleving wist hij wat het zou kunnen betekenen voor bibliotheekwerk. Hij werd 76 jaar.
