Tekst: Els Rademaker-Vos, gepensioneerd (leidinggevend) bibliothecaris bij de Overijsselse Bibliotheek Dienst en tot 2006 consulent voortgezet onderwijs. Vanaf 2017 geeft zij colleges over nepnieuws voor de BMO. Columnisten / bloggers schrijven op persoonlijke titel en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de redactie.
‘Oh jee, weer zo’n betuttelende column! Ik hoor al mensen denken: die Els Rademaker is een droogstoppel. Die vindt niets leuk…’ Gelukkig houd ik wel degelijk van leuk, van humor, van geintjes maken. Maar waar ik op duid is: als het om boeken lezen gaat door jongeren moet het vooral ‘leuk’ zijn, anders lezen ze het niet. En dat is jammer. En je mist zoveel. Ik denk wel eens: houden jongeren niet van avontuur, van andere werelden ontdekken. Van dingen, onderwerpen waar je niets van wist. Of wil je alleen maar leven in een wereld die je kent? In de beruchte ‘bubbel’.
Dat is het geval als je alleen boeken leest die je ‘leuk’ vindt. En het wordt ook wel min of meer gepropageerd met het idee: dan lezen ze tenminste nog iets. Want lezen dat wordt al zo weinig gedaan door de jeugd. En dus omarmen we ook TikTok. Die bekende Chinese app waarmee je veel data aan de Chinese overheid overdraagt… Trouw schreef hier op 26 november nog het alarmerende artikel Waarom je eigenlijk helemaal moet stoppen met TikTok over. Ik moet eerlijk zeggen: ik vind het nogal armoedig dat je je heil zoekt bij deze app waarvan we weten dat dat niet zomaar een app is. Waar zijn de docenten denk ik dan. Een enkeling begeeft zich op Instagram om leerlingen boekentips te geven. Maar ja: voor docenten is het ook heel moeilijk om jongeren tot lezen te bewegen. Op nu.nl stond onlangs een artikel van o.a. Jeroen Dera, universitair docent Nederlandse Letterkunde aan de Radboud Universiteit die betoogde de leeslijst ingrijpend te herzien. Klassiekers lezen is volgens hem helemaal niet nodig.
Ik heb ook boeken moeten lezen voor mijn eindexamen: voor de vier talen in de originele, niet vertaalde versies. Welke: dat mocht je zelf weten maar wel verspreid over de diverse tijdsperioden. Ook om een beeld te krijgen van de literatuur en hoe die zich verhield tot de periode waarin deze was ontstaan. Heel interessant. In dit verband herinner ik me een onlangs verontwaardigde moeder die het idioot vond dat haar kind een middeleeuws boek moest lezen. Zo moeilijk en ontoegankelijk! Dan wijs ik maar weer op de voortreffelijke serie: Tekst in Context. Een uitgave van de Amsterdam University Press. In deze serie worden de belangrijkste boeken uit onze literatuur nogmaals uitgegeven. Het gaat om de oorspronkelijke tekst, indien nodig een vertaling, de context waarin dit werk tot stand is gekomen (dus de achtergrond) en tot slot heel veel illustraties. Het is een feest een dergelijke uitgave te lezen. Niet alleen de Middeleeuwse literatuur is hierin opgenomen maar ook meer hedendaagse. Zoals bijvoorbeeld: “Wij slaven van Suriname” geschreven door Anton de Kom. Dus het is niet allemaal zo raar om klassieke werken uit onze literatuur te lezen. En voor leerlingen die op een lager niveau, bijvoorbeeld B1 lezen, verricht Uitgeverij Eenvoudig Communiceren mooi werk. Zij hertaalden vele boeken uit de Nederlandse literatuur naar een makkelijk niveau zodat je wel de essentie van een boek meekrijgt.
En hoe komen we toch aan dat woord: Droogstoppel? Nou, Batavus Droogstoppel is een van de hoofdpersonen uit de Max Havelaar geschreven door Multatuli (1860) Een aanklacht tegen het bewind in Nederlands-Indië, verhalend over een man die ageert tegen het corrupte, indirecte regeringssysteem dat de lokale elite vaak zijn gang liet gaan. Batavus Droogstoppel was de persoon die zich alles wat in Nederlands-Indië gebeurde aan zich voorbij liet gaan. Hij was overtuigd van eigen grootheid. Hij had succes en hij presenteerde zich als: Ik ben makelaar in koffie en woon Lauriergracht 37. Waarom heette hij Batavus? Dat was een gevolg van de Bataafse Mythe die in 16e eeuw in het Graafschap Holland aanhangers kreeg. Een gevolg van het feit dat de Hollanders ooit de Romeinen hadden verslagen. Dan kun je opscheppen: Kijk eens hoe geweldig ik ben! De hoofdstad van Nederlands-Indië heette dan ook Batavia.
Ik hoor wel eens verhalen dat je de Max Havelaar niet meer zou hoeven te lezen. Heel ernstig is dat. Juist in onze tijd waarin we ons meer bewust zijn wat we als kolonisators hebben aangericht. is het lezen van dit boek van groot belang. En ook het lezen van andere boeken uit de literaire canon. En als ze te moeilijk blijken, zijn er dus ook uitgaven die deze boeken meer toegankelijk maken.
