Op de website van Bibliotheekblad schreven we al eerder over de reis die een groep vakgenoten maakten naar Chester om het Storyhouse te bekijken en ervaringen en ideeën uit te wisselen. We ontvingen nog twee mooie verhalen. Het verslag van Agmar van Rijn (algemeen programmamanager SPN) kunt u hieronder lezen. En daaronder vindt u als download het verslag van Jolanda Robben (senior adviseur bij Biblionet Groningen.)
Half februari bezocht ik op uitnodiging van de Koninklijke Bibliotheek Chester met een groep bibliotheekprofessionals. Een bliksembezoek dat insloeg. Chester is een stad vol van de oprechte intentie om het samen te doen. Hier vind je twee publieke plekken op steenworp afstand; de kathedraal en Storyhouse. Ongekend vitale en relevante publieke plekken, met in de wijze van functioneren veel overeenkomsten. Zoveel zelfs, dat we tijdens het bezoek een aardige uitwisseling van “Ticking the boxes” konden organiseren.
Tekst: Agmar van Rijn
Storyhouse: “This house is your house”
Chester is een stadje met ongeveer 120.000 inwoner aan de grens van Wales, een stukje onder Liverpool. Hier vind je Storyhouse, gevestigd in de oude Odeon-bioscoop, een Art Déco-gebouw uit 1937. Op 14 juni 2018 werd het innovatieve Storyhouse geopend door niemand minder dan de Koningin en prinses Meghan. Thuis van bibliotheek, theater en bioscoop. Maar vooral: thuis van mensen. Plek van de gemeenschap. Met meer dan een miljoen bezoekers per jaar en de ruimste openingstijden van alle openbare bibliotheken in de UK. Met veertig groepen uit de lokale gemeenschap die zelf activiteiten organiseren, van het zingen van wiegeliedjes met baby’s tot complete festivals voor jongeren. Niet voor niets is de slogan van deze unieke culturele hotspot “this house is your house”. En zo voelt dat ook. Er is ruimte, ruimte voor iedereen. De flarden poëzie die in het gebouw op muren, galerijen en ramen zijn aangebracht versterken dat gevoel en geven het een emotionele lading. De manier waarop de bibliotheek overloopt in de diverse ruimtes van het gebouw zorgt ervoor dat het concept “bibliotheek” heel anders wordt geladen; waar overal waar je ontspant, je thuisvoelt en anderen ontmoet óók boeken zijn, krijg je op een nieuwe manier oog voor de rijkdom en mogelijkheden die boeken bieden. Je ziet mensen van alle leeftijden koffiedrinken én langs boekenplanken grazen, kletsen, lezen, spelletjes doen. De aanwezigheid van boeken op heel verschillende plekken geeft het gevoel in een “oneindige bibliotheek” te zijn én wekt de suggestie dat creativiteit boven begrenzing gaat in Storyhouse.
Het is direct, mensgericht, uitnodigend. Het gebouw en de mensen vragen: wat is jouw verhaal? Wat breng je hier? Hoe wil je je verbinden aan anderen? De inrichting van het gebouw zorgt ervoor dat de identiteit van het begrip “bibliotheek” verandert, en biedt voortdurend mogelijkheid voor mensen om zelf ook bij te dragen aan wat dat is en betekent.
Hoe maak je ruimte? Hoe wordt een plek een publieke plek?
De bibliotheeksector in Nederland toont eenzelfde creativiteit en verandercapaciteit; op vele manieren wordt nagedacht en gewerkt aan de bibliotheek van nu én van de toekomst. Het bieden van mogelijkheden voor ontwikkeling op nieuwe manieren staat centraal. Het bezoek aan Chester zette me echter aan het denken, en dat kwam onder meer door de vraag die Petra Togni van Bbibliotheek Nootdorp stelde in de podcast “De bieb is meer” van Math Göbbels. Ze vraagt: “Wat ben je bereid om op te geven? Ben je bereid om zaken los te laten ten behoeve van het grotere geheel?” Een bijzondere vraag. Ruimte maken vraagt immers om een verandering van houding; een stapje terug zetten zodat een ander een stapje naar voren kan zetten. Waar de complete bedrijfsvoering is gericht op de uitvoering van dagelijkse werkzaamheden, projecten en programmering is misschien niet altijd tijd voor een lokale bewoner met een idee. De sector barst van de ambities, en die hebben allemaal met mensen en met maatschappelijke opgaven te maken. Maar hoe maken we heel concreet werk van loslaten, het stuur in handen geven van ons publiek? Hoe werkt het om open en luisterend te zijn? Een boeiende vraag waar we – wat mij betreft- nog lang niet over zijn uitgepraat.
Engelse prinses die stond voor publieke plekken van haar tijd
Nog geen halve straat verderop staat de imposante kathedraal. Hoe lang mensen al op deze plek vormgegeven hebben aan geloof en samenleving is moeilijk te zeggen- in de Romeinse tijd was Chester nederzetting Deva. Misschien werd al wel rond de vierde, vijfde eeuw, toen het Christendom opkwam, hier een kerk gebouwd. In elk geval was er een kerk in de zevende eeuw. De fascinerende prinses Werburgh (of ook wel Werburga, in Latijn ‘Vereburga’ ofwel ‘ware, oprechte stad’) zette zich in voor de vorming van kloosters en verrichtte bovendien af en toe een wonder, zo werd van haar verteld dat ze eens een dode gans tot leven wist te wekken. Ze wordt in de aan haar gewijde verstilde kapel in Chester Cathedral afgebeeld met een gebouw in haar armen; ontroerend en krachtig. Sint Werburg stond voor de publieke plekken van haar tijd.
In de negende eeuw komen relieken van de heilig verklaarde Sint Werburg naar Chester en wordt de kerk aan haar gewijd. In de elfde eeuw wordt het kloostercomplex gebouwd, de kerk wordt abdijkerk. In de huidige kathedraal zijn hier en daar nog unieke restanten uit die tijd te zien, zoals in het noordtransept. Goed voor een historische ervaring.
In de zestiende eeuw komt Henry de achtste, hij brengt de reformatie in Engeland mee; de kerk wordt “Church of England”. Gidsen in de kathedraal vertelden dat de monniken er waarschijnlijk mede voor hebben gezorgd dat de explosieve koning Henry niet het hele complex met de grond gelijk maakte, door pragmatisch mee te bewegen naar de nieuwe ‘order of things’. Henry richtte zelfs een school in voor ontheemde wezen. De kerk werd kathedraal; Chester kreeg een bisschopszetel. De tijd van Werbug was ten einde en de kathedraal werd gewijd aan Christus en Maria. In de tijd van Cromwell ontstond nog aanzienlijke schade aan de kathedraal.
In de 20e eeuw is er volop gerestaureerd en kwam er onder meer een nieuwe ‘song school’ en een nieuw glas-in-lood-raam waarin scherven van in de tweede wereldoorlog beschadigde ramen zijn verwerkt. Het grote westelijke glas-in-lood raam in aangebracht in de jaren zestig. In 2021 kreeg de kathedraal een subsidie van € 35 miljoen pond voor instandhouding en restauratie.
Van Luke Jerram tot Mystery Plays
Geschiedenis dringt zich op in wat je ziet in Chester Cathedral, maar misschien veel meer nog het heden. Samen met een lokale gids bouw ik vijf nieuwe steentjes aan de 350.000 legosteentjes tellende Chester Cathedral in lego; een fondsenwervingsproject waar enthousiast aan wordt bijgedragen. Elk steentje kost een pond. Mooi is hoe je de hele outline van het hele complex kunt doorzien in het legominiatuur ervan. Even verderop hangt “Gaia”, een installatie van Luke Jerram die reflectie op de manier waarop we met de aarde omgaan oproept. Indrukwekkend hoe de bol daar in de eeuwenoude gewelven hangt. Een levendig café is er in de oude eetzaal van de monniken, een kunstwerk in Mozaïek met als thematiek emancipatie van Afghaanse vrouwen vind ik vlakbij het Chapter House, een indrukwekkend wandkleed waarop feesten en rituelen uit verschillende religieuze tradities zijn afgebeeld trekt mijn aandacht. Terwijl een gids me uitlegt dat dat wandkleed wordt gebruikt in de Mysterie Plays, begint het orgel te spelen – wát een plek is dit.
Ticking the boxes met gids Math
Twee unieke publieke plekken in één stadje – heel verschillend maar tegelijkertijd, in de wijze van functioneren, ook vol van overeenkomstigheden. En dat is boeiend- plekken die gevormd worden door de gemeenschap, maar met heel verschillende achtergronden en uitwerkingen, kunnen van elkaar leren. Dat begint bij reflecteren, en dat deden we tijdens onze reis. Met een deel van de groep ontmoeten we op 17 februari gids Math. Een vriendelijke, prettige gids die bereid was ons vele verhalen van de kathedraal te vertellen, en ons te wijzen op bijzonderheden in de ramen, in het houtsnijwerk, koor, schip en de kapellen. Maar eerst spraken we samen over Chester, dat bijzonder levendige stadje waar zowel bibliotheek als kathedraal als publieke plek functioneren – en hoe! We deden “Ticking the boxes”; ik hield Math negen stellingen voor, die geïnspireerd waren op ons bezoek aan Storyhouse, maar die – misschien? – net zo goed zouden gelden voor het functioneren van de kathedraal. Wat denk jij, hoeveel van de onderstaande hokjes hebben we aangekruist? De tiende en laatste stelling bedacht ik pas thuis – van Werburgh naar Meghan.
- Our work here is shaped by values.
- This is a place that is constantly transformed through time, responding to changing society.
- We cherish the collective; the community upholds and nourishes our daily routines
- What you can see around you, is a result of the way people shape stories, filled with meaningfull imagination. Stories are, in a way, leading.
- When we think of our own role, we are no more then temporary treasurers of a unique place.
- People often think of us like we’re traditional and not so keen on renewal, but in fact the opposite is true.
- We host theatre wherin members of the local community participate, you can watch a movie or do a poetry workshop, we worked with the concept of ‘poet in residence’, our building hosts a library.
- We constantly try tot engage people to support (and fund!) our work, but we are offering a lot just for free, because that’s who we are.
- This place, in many different ways, helps people to live their lives.
- (The king or queen was here, and also, a princess who might be considered groundbreaking in her time. )
Het verslag van Jolanda Robben kunt u hieronder downloaden.
