Tekst: Els Rademaker-Vos, gepensioneerd (leidinggevend) bibliothecaris bij de Overijsselse Bibliotheek Dienst en tot 2006 consulent voortgezet onderwijs. Vanaf 2017 geeft zij colleges over nepnieuws voor de BMO. Columnisten / bloggers schrijven op persoonlijke titel en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de redactie.
Het valt mij op dat je het woord ‘boekenuitleenfabriek’ steeds vaker hoort vallen. En dat zeggen ook directies van bibliotheken. Ik vind dat heel vreemd. Je bent van een organisatie directeur maar het product dat jouw corebusiness is, daar sta je niet achter. Het is zoiets als de directeur van een supermarkt zegt, dat hij de producten in de schappen eigenlijk maar onbelangrijk vindt.
Wat is er toch aan de hand, vraag ik mij af, als er zo wordt geredeneerd. Dat heeft volgens mij te maken met het feit dat de Techbedrijven zo’n grote invloed op ons leven hebben gekregen. Het idee dat kennis er niet meer toe doet. Dat je alles vindt op internet… En dat je net zo goed alleen maar e-books kunt lezen. Onlangs stond er een interview in de Volkskrant met onderwijskundige Erik Meester. Hij sprak daarin ook over de verwaarlozing van kennis. De achteruitgang van de vakken taal, lezen, rekenen, schrijven. En dat veel leerlingen wel iets kunnen vinden op Wikipedia maar niet kunnen begrijpen wat daar staat. Dat zegt een dertiger. Dat geeft moed.
En door het doorschuiven van taken die voorheen altijd door de landelijke overheid werden uitgevoerd naar de gemeenten met minder geld heeft tot gevolg gehad dat de samenleving verloedert. Minder zwembaden en minder bibliotheken bijvoorbeeld. Wat dat betreft is het wel een positief punt dat de Eerste Kamer nu eindelijk eens heeft gesteld dat een belangrijk onderdeel van de Bibliotheekwet eindelijk uitgevoerd moet worden. En wel: de jeugd tot 18 jaar gratis lid van de bibliotheek. Wat er daarna gebeurt, is wat bij mij betreft ook een bron van zorg. Want is men na de 18e verjaardag dan wel bereid voor een lidmaatschap te betalen?
Dan nog een keer die ‘boekenuitleenfabriek’. Bibliotheken gaan zich meer richten op hun omgeving. Op de gemeente waarin zij staan. En dus komen er allerlei initiatieven. Ik zie dat en dan denk ik: bibliotheken gaan toch niet concurreren met al bestaande ondernemingen in hun gemeente? Is er overleg enzovoort? Waarom niet meer kijken naar het fenomeen Kulturhus? Kulturhus, wat is dat? Het is een idee wat is overgewaaid uit Scandinavië en is gestart in de provincie Overijssel. Allerlei (maatschappelijke) organisaties werken samen onder een dak met één directie. Er zijn er nog al wat ondertussen. En die spelen ook een rol bij het organiseren van bijvoorbeeld ICT cursussen voor ouderen. In de reeks tv programma’s van RTV Oost: Klik ‘m aan gaat presentator Daniel langs plekken waar deze cursussen worden gegeven en dat speelt zich vaak af in een Kulturhus.
Een bibliotheek is niet een minderwaardige plek die met ouderwetse dingen bezig is en het suffe lezen propageert. Ik ben nog steeds heel erg blij en verrast wat de Amerikaanse schrijver Franklin Foer schrijft in zijn in 2017 verschenen boek: Ontzielde wereld. Foer is niet zomaar iemand. Hij kent Silicon Valley van binnen uit omdat hij daar heeft gewerkt. Hij kent alle mensen die aan de touwtjes trekken. Jeff Bezos noemt hij de man die bezig is met de ontwrichting van kennis. Hij maant mensen uit de bubble te stappen want je gaat alleen met gelijkgestemden om. Zoals in de Middeleeuwen toen er nog maar weinig mensen konden schrijven en lezen maar de verhalen werden verteld aan grote groepen toehoorders. Maar natuurlijk wel verhalen die waren goedgekeurd. En dan komt hij voor mij tot een bijzondere conclusie. Hij vertelt over Thomas a Kempis. De monnik die De navolging van Christus schreef en trok zich terug op de Agnietenberg in Zwolle met een boekske in een hoekske. Als Zwollenaar vind ik dit natuurlijk prachtig dat iemand in Silicon Valley het heeft over de Agnietenberg. Dus niks netwerken enz. maar je terugtrekken en de schoonheid van het boek tot je laten doordringen. In De Leesclub van Alles legt Foer het belang van lezen nog een keer uit.
Dus mensen: op naar de boekenuitleenfabriek en schaam je er niet voor. Je bent in goed gezelschap.
