Bij de aanpak ‘Leraren als leesbevorderaars’ bespreken basisschoolleraren nieuwe jeugdboeken tijdens literatuurcirkels met hun team en onlinebijeenkomsten met collega’s van andere scholen. Daarvoor krijgen de leraren van groep 5-8 zes boeken naar keuze cadeau. Daarnaast ontvangen zij regelmatig berichten en inspiratiekaarten over boeken en leesbevordering. Volgens de deelnemende leraren draagt deze aanpak bij aan hun competenties als leesbevorderaar − met name aan hun kennis van recente jeugdliteratuur.
De professionaliseringsaanpak ‘Leraren als leesbevorderaars’ is het resultaat van een ontwerpgericht onderzoek dat door onderzoekers én onderwijsprofessionals vanuit een kenniskring is opgezet en uitgevoerd. ‘We signaleerden dat leraren het lastig vinden om hun leerlingen passende boeken aan te raden omdat ze niet op de hoogte zijn van de inhoud van de boeken,’ aldus projectleider Wenckje Jongstra, associate lector Taalstimulering aan de Hogeschool KPZ. ‘We merkten bovendien dat er in schoolteams weinig gepraat wordt over (nieuwe) jeugdliteratuur en hoe deze literatuur ingezet kan worden in onderwijsactiviteiten.’
Om deze problemen op te lossen, werd de aanpak ‘Leraren als leesbevorderaars’ ontwikkeld. Doel van de aanpak: de leesmotivatie, het leesgedrag, de kennis van (recente) jeugdboeken en de deskundigheid van leraren op het gebied van leesbevordering vergroten. In de publicatie Lezen en laten lezen staan het onderzoek en de aanpak beschreven.
Meer kennis van jeugdliteratuur
Leraren vinden met name dat hun kennis van recente jeugdboeken door de aanpak is toegenomen. De groep die het meest te leren had, is het sterkst beïnvloed. Succesvolle elementen van de aanpak zijn de cadeauboeken en de literatuurcirkels met collega’s. Twee derde van de deelnemers vindt dat de literatuurcirkels − waarbij de leraren de boeken bespreken vanuit steeds wisselende gespreksrollen − een (zeer) positieve invloed hebben op hun leesbevorderingscompetenties. En 85% van de leraren vindt dat het cadeau krijgen van boeken tijdens de aanpak een (heel) positieve invloed heeft op die competenties.
Schakel een expert in
Een opvallende bevinding in deze studie is dat veel leraren de inbreng van de leesexpert erg waarderen. Boekentips van een leesexpert geven de leraren houvast. Het is daarom de moeite waard om op zoek te gaan naar een expert in de omgeving van de school die een dergelijke rol kan vervullen, bijvoorbeeld een leesconsulent van de Bibliotheek. Ook is het zinvol als een leesexpert het team attendeert op goede, actuele vakpublicaties op het gebied van leesbevordering.
Aansturing is cruciaal
Niet alle elementen van de aanpak kwamen goed tot hun recht. De ‘schooloverstijgende literatuurcirkels’ met collega’s van andere scholen en de regelmatige berichten (nudges) over leesbevordering werden het minst goed ontvangen. De schooloverstijgende literatuurcirkels bleken bijvoorbeeld lastig te organiseren. Een gebrek aan aansturing tijdens het project en een (te) hoge werkdruk belemmerden de uitvoering.
‘De aanpak vraagt niet veel tijd en kan jaarlijks ingezet worden, maar is zeker niet vrijblijvend,’ stelt Jongstra. ‘Om passende literatuur aan te kunnen raden aan leerlingen, en deze in te zetten in onderwijsactiviteiten is het van belang dat leraren jaarlijks nieuwe jeugdliteratuur lezen. Dat vraagt van scholen een duidelijk professionaliseringsbeleid en concretisering van dit beleid waarbij schoolleiders een belangrijke rol hebben in facilitering, duidelijke communicatie en een goede planning. Dit zijn belangrijke randvoorwaarden voor succes.’
Ontwikkeling van de aanpak
De aanpak ‘Leraren als leesbevorderaars’ is het resultaat van een ontwerpgericht onderzoek. Tijdens een literatuuronderzoek en een vooronderzoek in de praktijk werd vastgesteld aan welke principes een effectieve professionaliseringsaanpak voor leraren zou moeten voldoen. Vervolgens werd de aanpak aan de hand van de vastgestelde principes ontworpen. Ten slotte werd de aanpak gedurende ruim een half jaar getest in zeven midden- en bovenbouwgroepen van zeven verschillende scholen voor primair onderwijs. In totaal namen 47 leraren deel aan het testen van de aanpak. Het onderzoek kwam tot stand op basis van een subsidie van NRO.
Bron: Jongstra, W., Kieft, M., Goriot, C., & Van den Eijnden, J. (2023). Lezen en laten lezen: Een ontwerponderzoek naar de versterking van leraren als leesbevorderaars. Amsterdam: Stichting Lezen.
Download hieronder het onderzoek, de samenvatting of een factsheet.
