De Universiteiten van Nederland (UNL) en de Samenwerkende Nederlandse Universiteitsbibliotheken en Nationale Bibliotheek (UKB) gaan extra inzetten op een diverser en eerlijker publicatielandschap. Daartoe slaan zij de routes van ‘full open access’ en ‘diamond open access’ in.
Deze extra inzet is in lijn met de ambities zoals vastgesteld in het NPOS2030 ambitiedocument en de bijbehorende ‘rolling agenda’ en met eerdere haalbaarheidsstudies naar 100 procent open access. Bovendien geven UNL en UKB met deze stap een concrete invulling aan de recente conclusies van de Europese ministers voor wetenschap, waarin wordt opgeroepen om toe te groeien naar een open, duurzamer en rechtvaardiger wetenschappelijk publicatielandschap.
Full open access
De afgelopen jaren is het aantal publicaties in tijdschriften die volledig open access zijn sterk gestegen. De kosten daarvoor worden momenteel door individuele auteurs betaald uit hun projectenbudgetten, uit fondsen op facultair of institutioneel niveau, of uit subsidies van onderzoeksfinanciers zoals NWO en ZonMW. De afwezigheid van landelijke afspraken met de uitgevers van deze open access-tijdschriften maakt het moeilijk om te sturen op kostenbeheersing en op de kwaliteit van het publicatieproces. Het is bovendien inefficiënt voor onderzoekers. Om dit te kunnen aanpakken moeten werkprocessen en financiële stromen worden aangepast, vinden UNL en UKB. Zij willen daartoe pilotsgewijs overeenkomsten sluiten met full open access-uitgevers met de bedoeling om publicaties ook nationaal beschikbaar te stellen voor andere kennisinstellingen.
Diamond open access
Daarnaast willen beide partijen inzetten op diamond open access. Deze vorm richt zich op een ander financieringsmodel, waarin zowel het lezen als het publiceren gratis wordt. Dit is inclusiever, omdat het wetenschapsgebieden helpt waar de transitie naar open access moeilijker is. Het brengt het eigenaarschap van het publicatieproces terug bij de academische gemeenschap. In dit model worden de kosten voor de infrastructuur en de redactie collectief gefinancierd door beroepsverenigingen, instellingen en faculteiten of door subsidies. Een mooi voorbeeld hiervan, aldus UNL en UKB, is openjournals.nl dat financiering krijgt van onder andere het ministerie van OCW, via het Regieorgaan Open Science NL.
In 2022 is een studie uitgevoerd naar de positie van de diamond-route in het publicatielandschap. Op basis van dat rapport starten UNL en UKB in 2023 een verkennend project dat diamond open access een volwaardiger positie moet geven.
Meer over bovenstaande stappen lees je HIER.
UNL en UKB zetten extra in op inclusiever en diverser publicatielandschap
