Amsterdam, 23 maart 2021
Als kind werd ik thuis omringd door boeken met plaatjes, dat kwam doordat mijn beide ouders architect waren. In de bibliotheek zocht ik juist naar boeken met alleen letters. Ik begon bij A en las door tot de Z. Ik houd van boeken. Als student in Amsterdam verwierf ik direct een zaterdagbaantje in de boekhandel. Het was daar voor mij een paradijs van stemmen, kleuren en bovenal: zoveel geschreven woorden, waar ik in verzonk.
Inmiddels vertegenwoordig ik de boekhandel in tal van bestuurlijke gremia en lobby ik ervoor in politiek Den Haag. Sinds maart vorig jaar de pandemie een feit is, klop ik op deuren en schrijf ik mijn vingers blauw. Mijn organisatie zet zich onafgebroken in om de belangen van deze culturele ondernemingen zichtbaar te maken. Nu vallen de boekhandels tussen wal en schip. Bij het coronateam van Economische Zaken worden zij onder ‘cultuur’ geschaard, hoewel zij zonder subsidies voorzien in hun eigen (economische) bestaan. Voor de taskforce cultuur zijn ze echter middenstanders, want niet gesubsidieerd.
Op mijn talloze brieven aan Kabinet, fractievoorzitters en Kamerleden ontving ik vrijwel geen reactie. Ook niet van gevestigde partijen die beweren cultuur, onderwijs en kenniseconomie hoog te hebben. Druk, druk, er is een crisis aan de gang. Maar hoedt u voor de vele gevolgen, straks, als corona onder controle is, de avondklok ten einde en de statistieken geen angst meer aanjagen.
Wij vinden het als Nederlanders vanzelfsprekend om toegang te hebben tot tal van musea, theaters, concertzalen, bibliotheken. En toch nemen onze buurlanden tijdens corona cultuur een stuk serieuzer dan onze eigen politici. Dat is onbegrijpelijk, in een land waar wij het belang van democratie en tolerantie hoog schatten. Dat in deze tijd Nederlanders behalve hun bewegingsvrijheid ook nog hun cultuur wordt onthouden, is langzamerhand niet meer te verteren. Iedereen weet dat wij met cultuur onze blik verruimen en onze geest ontspannen. Lezen bevordert het welzijn van mensen, ze worden er toleranter, veelzijdiger en opener van.
Intussen voltrekt zich een stille ramp.
Uit peilingen onder de Nederlandse boekhandelaars blijkt dat inmiddels meer dan de helft grote continuïteitsproblemen verwacht als gevolg van de pandemie. De ondernemers die ik spreek, denken vier tot vijf jaar te moeten werken om weer schuldenvrij te zijn, gesteld dat de omzetten terugkeren naar het oude peil. Al eind vorig jaar sloten tientallen boekverkopers hun deuren. Voor een deel gebeurde dat bij wijze van vervroegd pensioen, maar allemaal hielden ze ermee op omdat zij als gevolg van corona geen perspectief meer zagen.
Boekhandelaars zijn ondernemers: ze lopen niet graag te koop met hun verlies. Het is daarom dat ik hier hun stem wil zijn. Want zonder boekhandels kunnen schrijvers noch vertalers meer van hun pen leven en zijn lezers uitgeleverd aan de dorre omgeving van webwinkels. Het aanbod dreigt in te storten door politieke onverschilligheid.
Nu is het tijd voor daadkracht. Behoed ons voor een kaal Nederland. Wil Nederland een land zijn zonder stemmen, zonder talent dat schrijft en zoekt en publiceert? De cultuur in Nederland staat onder ongekende druk. Het complete systeem wankelt, en het is een kwestie van tijd of er vallen klappen met vergaand en onomkeerbaar effect. Dat geldt ook voor de boekenbranche, waar de boekhandels het dichtst bij de lezer en de koper staan. Houd onze stadsharten levend, waar boekverkopers een zeer belangrijke en unieke rol vervullen, juist omdat zij middenstander én cultureel centrum zijn. Ze brengen mensen en meningen samen, zij verzorgen een plek van stemmen en ontmoetingen voor schrijvers en lezers.
Met taal en lezen ontwikkelen we ons, openen we nieuwe werelden voor onszelf en onze kinderen, maken we nieuwsgierig en bieden we vergezichten. Daarom wend ik mij tot de verkenners van het nieuwe Kabinet, en daarbij ook tot alle andere bewindspersonen, ambtenaren, OMT-leden en zoveel meer betrokkenen. Als we doorgaan zoals nu, ontnemen jullie Nederland al te veel moois en kleurrijks. Laten we zorgen dat er straks, als corona verleden tijd is, niet alleen een cultureel leven is overgebleven maar dat het ruim baan krijgt om te bloeien. Met simpelweg de ogen sluiten, komen we daar niet. Mag ik van u horen?
Anne Schroën is directeur van de Coöperatieve Koninklijke Boekverkopersbond U.A.
