Tekst: Els Rademaker-Vos, gepensioneerd (leidinggevend) bibliothecaris bij de Overijsselse Bibliotheek Dienst en tot 2006 consulent voortgezet onderwijs. Vanaf 2017 geeft zij colleges over nepnieuws voor de BMO.
Het is toch wat in Nederland. Wat zijn we goed in het verzinnen van allerlei regelingen. Bijvoorbeeld op het gebied van bibliotheekwerk. Sinds enige tijd (ergens in het begin van nieuwe eeuw) zijn verschillende taken die eerst onder verantwoordelijkheid vielen van de centrale overheid verschoven naar de gemeentes. En omdat men uitging van de aanname dat dan alles goedkoper zou zijn, kregen de gemeentes minder geld. Het gevolg is bekend. Omdat de financiering van de jeugdzorg een grote hap uit het budget nam is er door de gemeentes bezuinigd op allerlei openbare voorzieningen zoals zwembaden en openbare bibliotheken. Maar bijvoorbeeld ook op wijkcentra. Gevolg: een verschraling van het openbare leven. En ook het opheffen van openbare bibliotheken.
Rutte IV smijt met geld maar bezuinigd toch nog op de jeugdzorg. Dat kan weer gevolgen hebben voor het bibliotheekwerk. Bijvoorbeeld het opheffen van vestigingen, maar ook het ontslaan van personeel en het aanstellen van vrijwilligers. Maar kijk: de centrale overheid heeft de bibliotheek ontdekt! Het is toch een handige plek voor het uitventen van eigen producten! En wel: Het Informatiepunt Digitale Overheid. Ja, want de overheid gaat steeds meer digitaal en er zijn nog hele volksstammen die niet kunnen omgaan met internet. En daar heeft die regering een zak geld voor over en wel 18 miljoen! Uit wat ik begrepen heb worden de mensen die in dat loket werken betaald. Terecht dunkt mij maar toch een beetje zuur voor al die vrijwilligers die niets krijgen.
Maar wat als de gemeente bibliotheken wil opheffen? Zoals de dreiging die al jarenlang boven de gemeente Dalfsen-Nieuwleusen hangt. Deze gemeente is behoorlijk uitgestrekt en dan moet je een eind reizen om het loket te bezoeken.
RTV Oost heeft een serie gemaakt over hulp die de openbare bibliotheek kan geven aan mensen die moeite hebben met deze digitale wereld. In het programma ” Klik `m aan” reist verslaggever Daniel langs verschillende bibliotheken en gaat in gesprek met cursisten. Zoals een oudere dame die vertelde: ‘ik ben niet meer aangehaakt’, en dat vond ze heel erg. Daarom volgde ze de cursus in een openbare bibliotheek. Volgens Daniel worden deze cursussen gegeven door vrijwilligers. Dat staat dus weer los van het informatiepunt.
De centrale overheid heeft toch enige bemoeienis met de bibliotheek door middel van de bibliotheekwet die bijvoorbeeld bepaald dat jongeren tot 18 geen contributie hoeven te betalen. En ook dat bevordert de bibliotheek meer en meer tot een ontmoetingscentrum. Dus een vervanger van de opgeheven wijkcentra. Vandaar ook dat loket Digitale overheid. Of alle bibliotheken zich richten naar de Bibliotheekwet is een jaar of twee geleden onderzocht en behandeld in de Tweede Kamer. Er waren wel punten van zorg. Zoals toch contributie heffen. En ja, als er bibliotheken worden opgeheven dan moeten mensen verder reizen om een bibliotheek te bezoeken. Vooral gemeenten die heringedeeld zijn en dus heel groot geworden zijn.
Maar hoera: er zijn toch nog meer mogelijkheden om de bibliotheek te bekostigen. De provincie Overijssel heeft bijvoorbeeld De bibliotheek van de toekomst.opgezet: Je kunt bij de provincie een subsidie aanvragen tussen de 25.000 en 95.000 euro om de ambitie die de bibliotheek heeft als ontmoetingsplek waar te maken, en om de deskundigheid van de medewerkers te verbeteren. Er is een heel protocol opgezet om die subsidie aan te vragen. Dus…weer een loket. Wat mij dan altijd intrigeert is dat een dergelijke regeling vergezelt gaat met de kreet: de bibliotheek is allang niet meer die plaats waar je boeken kunt lenen maar is veel meer. Dan denk ik altijd: o dus lezen is niet zo belangrijk. Zelfs ouderwets. En ik dacht dat laaggeletterdheid een groot probleem was?
Daar hebben we toch ook De bibliotheek op school voor? Scholen kunnen boeken aanschaffen die kinderen kunnen lenen. Ik heb wel eens een kastje gezien op een basisschool. Dat had op die school weinig uitstraling. En lang niet op alle PABO’s wordt lesgegeven in jeugdliteratuur. Maar daar is ook een oplossing voor!! Namelijk Leesoffensief Bibliotheeknetwerk met bijbehorende subsidieregeling. Doel: het lezen door jongeren en het voorlezen aan kinderen te stimuleren. Wil je mee doen: tot 31 maart 2021 kon je subsidie aanvragen. Het is dus een tijdelijke regeling.
Als ik dit allemaal zo lees en overzie dan schud ik mijn wijze hoofd. Er is een aantal jaren geleden gekozen voor decentralisatie omdat het goedkoper zou zijn maar dat is niet zo. En bovendien zijn er bibliotheken opgeheven. En directeuren van bibliotheken praten zich de blaren op de tong als gemeenteraden het voornemen hebben ook in hun gemeente bibliotheken op te heffen. Of anders meer vrijwilligers in te zetten. We hebben toch ICT? En de openbare bibliotheekwereld heeft de opleiding tot bibliothecaris afgeschaft. Alhoewel er nu plannen zijn en voornemens om weer een opleiding op te zetten. Maar dan zie je weer allerlei tijdelijke oplossingen met bijbehorende subsidieregelingen. Waarvoor je doorgeleerd moet hebben om ze te begrijpen. Wij zijn in Nederland heel goed in tijdelijke regelingen. Wanneer gaan we nu eens de problemen analyseren en een groot plan bedenken dat niet tijdelijk is?
