Uit door de Koninklijke Bibliotheek (KB) gepubliceerde cijfers blijkt onder andere dat 64% van de Nederlanders weleens een toegangsplatform bezoekt waar boeken of e-books verkrijgbaar zijn, zoals de online Bibliotheek, Bol.com of Kobo.
De KB meldt verder op basis van het door marktonderzoeksbureau GfK uitgevoerde onderzoek dat 27% van de Nederlanders weleens een kijkje neemt op een platform waar het aanbevelen en delen van boekenlijsten centraal staat, zoals Goodreads of Lezen voor de Lijst en dat 4% komt op sociale platforms als Wattpad of Hebban, waar lezers en schrijvers contact met elkaar zoeken. Deze laatste groep is weliswaar relatief klein maar is wel het meest actief: bezoekers laten zich er zo’n 40 keer per jaar zien, tegenover ongeveer 25 bezoeken op platforms gericht op toegang en aanbeveling. Gemiddeld verblijven bezoekers tussen de 16 en 21 minuten op een online lees- en schrijfplatform.
Uit het onderzoek komt ook naar voren dat zowel de toegangs- en aanbevelingsplatforms als de platforms voor sociaal lezen en schrijven vaker door mannen dan door vrouwen worden bezocht, zo blijkt uit informatie op Bibliotheekinzicht.nl. De bezoekers van de platforms zijn relatief jong. Voor de toegangs- en aanbevelingsplatforms gaat het om mensen die veelal jonger zijn dan 50 jaar, terwijl op platforms voor sociaal lezen en schrijven de 13- tot 17-jarigen sterk oververtegenwoordigd zijn: een derde tot de helft van bezoekers is een jongere. Dit valt deels te verklaren door het verplichte lezen tijdens de middelbareschoolperiode, waarbij scholieren online hulp van medelezers zoeken bij het kiezen van een geschikt boek en verwerken van de gelezen literatuur. Ook zijn deze platforms in het bijzonder in trek onder mensen met een lager dan gemiddeld opleidingsniveau. Hiermee wijken de bezoekers van online platforms af van de gemiddelde boekenlezer, die overwegend hoogopgeleid en vijftigplus is, zo wordt gemeld op Bibliotheekinzicht. ‘Online platforms bieden daarmee kansen om in dit digitale tijdperk lezen te bevorderen,’ aldus de KB.
De cijfers zijn gebaseerd op door marktonderzoeksbureau GfK in opdracht van de KB uitgevoerde bereiksmeting op basis van gegevens over het jaar 2018 van 6594 Nederlanders, die toestemming hebben gegeven om data af te laten lezen van hun laptop, tablet en/of smartphone.
Onlangs is ook een in opdracht van de Stichting Lezen en de KB uitgevoerde inventarisatie van online lees- en schrijfplatforms gepubliceerd. De inventarisatie, getiteld Lezen en schrijven op het web (pdf), leverde een lijst van 74 nationale en internationale platforms op die onder waren te verdelen in drie categorieën: 1) ‘verkoop of toegang’ van producten, 2) de ‘aanbeveling’ van producten of 3) tegemoetkoming aan een ‘sociale’ behoefte. Het merendeel van de platforms blijkt een combinatie van functies te vervullen. Daarnaast werd een selectie van zes platforms (te weten: Boekmeter, hebban, Movellas, FanFiction, Sweek en Wattpad) verdiepend geanalyseerd aan de hand van de leesmotivatietheorie van Ryan en Deci. Die stelt dat leesmotivatie ontstaat wanneer er tegemoet wordt gekomen aan de drie psychologische basisbehoeften: competentie, autonomie en betrokkenheid. Het blijkt dat deze drie motivatiecomponenten in sterke mate verwerkt zijn in de genoemde zes online lees- en schrijfplatforms.‘Betrokkenheid’ krijgt voornamelijk vorm in de vele interactiemogelijkheden met medegebruikers, via forums en community’s, maar ook door een-opeencontact. Gebruikers kunnen een gevoel van ‘competentie’ ervaren als zij op platforms elkaars werk kunnen waarderen, (gepersonaliseerde) feedback kunnen ontvangen, of het boeken- of verhalenaanbod kunnen filteren op basis van leestijd, lengte en geschiktheid per doelgroep. Gebruikers van de platforms krijgen op meerdere vlakken gelegenheid om ‘autonoom’ te handelen. Ze kunnen bijvoorbeeld hun persoonlijke profielpagina invullen en personaliseren, informatie zoeken op basis van eigen voorkeuren, en ze hebben in de meeste gevallen ook volledige toegang tot die gegevens. De sterke aanwezigheid van deze motivatiecomponenten maakt het inzetten van dergelijke platforms een mooie kans om jongeren warm te maken voor het boek, aldus Stichting Lezen in een persbericht. (Zie ook de samenvatting (pdf) van het onderzoeksrapport.)
