Door Wim Keizer
‘Featherstone oogt verlopen. Een pub is hermetisch dichtgetimmerd met spaanplaat voor de voordeur. NIEUWE EIGENAAR OP KOMST, meldt een sticker op een van de ruiten. De inkt van de letters is al verweerd. In het glooiende land zie ik in de verte de grijze loodsen langs de snelweg: de raamloze overslagcentra van internetwinkels. Dan nadert de trein, een diesel, die piepend en krakend tot stilstand komt en dan nog even schudt en rammelt. Het treinstel moet veertig jaar oud zijn. In de zomer zijn de coupés bloedheet, in de winter ijskoud. In de ruimtes tussen de harde banken en de wand van de trein zit een laag van stof en smurrie die niet meer weg te poetsen is. Is dit werkelijk het beste wat een van de rijkste landen ter wereld zijn burgers kan bieden?’
Citaat uit het boek Stem van het Britse volk van NRC-correspondent Melle Garschagen.
De ondertitel is: ‘Een intiem portret van de verdeelde Brexit-maatschappij’.
Vlak voor Garschagen in de trein stapte, sprak hij in Featherstone, West-Yorkshire, met het echtpaar Joseph en Wendy Parton in de Working Men’s Club. Joseph noemt vijf redenen voor het feit dat hij zich afgekeerd heeft van de politiek: ‘Ten eerste, we hebben geen werk meer om trots op te zijn. Ten tweede, we hebben geen betrouwbaar openbaar vervoer. Ten derde, onze dorpen worden overspoeld door buitenlanders. Ten vierde, ons land heeft zijn trots en moraal verloren. Ten vijfde, de regering ziet ons niet meer staan.’
Geen vertrouwen meer in de politiek, één van de redenen voor Britten om ten aanzien van de EU voor ‘Leave’ te stemmen, in de vage hoop dat het daarna beter zal gaan. Maar wat dreigt is een veel grotere armoede en ongelijkheid dan er nu heersen in grote delen van het Verenigd Koninkrijk. Want wat er na ‘Leave’ komt, daarover ging het in 2016 gehouden referendum niet.
Net als bij veel andere slepende onderwerpen die ook in Nederland het nieuws beheersen, krijg je er op een gegeven moment helemaal genoeg van. Dan volg je niet meer op de voet alle ontwikkelingen en veelheid aan opinies. Trump-moe, Covid-moe en ook Brexit-moe. Dan is het goed dat er een schrijver/journalist komt die de hele kwestie tegelijk samenvat en van context voorziet: precies het grote voordeel van een goed boek boven losse krantenartikelen en Journaalberichten.
Garschagen kiest een mooi mix van uit- en inzoomen, van geschiedenis, persoonlijke gesprekken met burgers en portretten van de belangrijkste politici. Hoe zit het ook al weer met dat ‘verenigde koninkrijk’, wanneer was het nog niet verenigd, wanneer wel en waarom? Schotland, Wales, Ierland en Noord-Ierland, ze komen allemaal aan bod. Net als Zuid-Engeland (met Londen) en Noord-Engeland apart, omdat ze twee afzonderlijke landen lijken te zijn, waarvan de inwoners elkaar niet kennen. En hoe was het ook weer in Ierland, wat zijn de verschillen tussen de Sinn Féin, de Fianna Fáil en de Fine Gael? Als pas beginnend journalist op de redactie ‘binnen-/buitenland’ van de Zwolse Courant schreef ik in 1971 over ‘The Troubles‘ en die zijn ondanks het Goede Vrijdagakkoord van 1998 nog steeds niet ver weg, met fanatiekelingen aan beide zijden. Eén van de vele personen op wie Garschagen inzoomt is de 29-jarige journalist Lyra McKee, die bij rellen in Derry/Londonderry op 18 april 2019 werd doodgeschoten. Of de nieuwe douanegrens tussen Noord-Ierland en EU-lid Ierland moet liggen of ergens tussen Belfast en Liverpool in de Ierse Zee is een belangrijk Brexit-item en je snapt waarom.
‘Deal’ of geen ‘deal’, de afstand tussen Calais en Dover ligt vast op 33 kilometer, maar blijft het gebied aan de overkant ook Great Britain of wordt het een onafhankelijk Little England met drie nieuwe EU-landen Schotland, Wales en Verenigd Ierland? We weten het niet, maar er kunnen nog rare dingen gebeuren nu emoties het voorlopig gewonnen hebben van de ratio.
Dit is de achtste en laatste column van 2020 over lezen, ‘Enthousiast’. De eerste vier verschenen in Bibliotheekblad 1- t/m 4-2020. De vijfde, de zesde en de zevende staan ook op deze site.
